Vernieuwing van de huid
In de huid vindt een continue celvernieuwing plaats. Keratinisatie is het proces waarbij levende huidcellen (keratinocyten) zich via enkele stappen ontwikkelen en uiteindelijk veranderen in dode verhoornde cellen (corneocyten). Dit gebeurt terwijl ze vanuit de onderste lagen van de opperhuid geleidelijk naar de oppervlakte bewegen. Dit proces wordt ook wel verhoorning van de huid genoemd. Strikt gezien is de verhoorning (cornificatie) de laatste stap van het keratinisatie proces waarbij de verhoornde cellen een stevige beschermende laag vormen. Het proces is in onderstaande afbeelding geïllustreerd. Lees meer over problemen met de verhoorning in het artikel ‘Afwijkingen in de verhoorning van de huid bij hond en kat‘.
Er zijn meerdere factoren die invloed hebben op het keratinisatie proces. Afwijkingen in dit proces kunnen leiden tot een verhoogde productie of een verminderde afstoting van de hoornlaag of afwijkingen in de oppervlakkige lipidenfilm, die het huidoppervlak bedekt en beschermt.
De gevolgen hiervan zijn onder andere overmatige schilfering, een verstoorde huidbarrière en/of verstoorde talgproductie. De symptomen die hierdoor ontstaan, worden vaak beschreven met de medische term ‘seborroe‘. In dit artikel lees je hier meer over.
Seborroe, wat is het?
Heel vaak wordt de term seborroe gebruikt als diagnose. Het is echter geen aandoening of specifieke ziekte maar een term waarmee de dierenarts bepaalde huidklachten beschrijft.
Problemen met de verhoorning (keratinisatie) en vorming van vetten (lipiden) worden in de diergeneeskunde beschreven met de term ‘seborroe’. Seborroe betekent letterlijk verhoogde flow van talg. Maar lang niet alle honden met seborroe hebben een vette huid of vacht of andere symptomen van een overmatige talgproductie.
Verschillende vormen van seborroe
- Seborroe sicca
- Seborroe oleosa
- Seborroïsche dermatitis
Seborroe sicca beschrijft de droge vorm (schilfers, droge huid), seborroe oleosa is de vette variant (vette huid en vacht met of zonder schilfers) en seborroïsche dermatitis is een ontsteking van de huid met schilfers of een vette huid. Dieren met seborroïsche dermatitis hebben vaak ook bijkomende huidinfecties en/of jeuk.
Seborroe sicca
Er zijn onwijs veel oorzaken waarbij een droge huid met overmatige schilfering gezien kan worden.
Niet medische oorzaken zijn onder andere slechte vachtverzorging, droge lucht in de winter en overmatig wassen. Stress kan ook voor zichtbare schilfers zorgen. De oorzaak voor stress kan zowel medisch als niet-medisch zijn. Medische oorzaken van overmatige schilfering zijn onder te verdelen in diverse groepen zoals parasieten, infecties, allergieën en immuun gemedieerde ziekten. Je leest er meer over in het artikel ‘Schilfers bij de hond‘ en ‘Afwijkingen in de verhoorning van de huid bij hond en kat‘.
Hieronder een overzicht met de meest voorkomende oorzaken van schilfering bij honden en katten:
- Niet medische oorzaken
- Parasieten
- Huidinfecties
- Voedingsgerelateerde oorzaken
- Hormonale ziekten
- Immuungemedieerd / auto-immuun
- Neoplasie (kanker)
- Primaire seborroe
Seborroe oleosa
Een vette vacht of huid zien we minder vaak dan droge huid met schilfers (seborroe sicca). Maar er zijn ook nog best veel oorzaken voor een afwijkende talgproductie of afwijkingen in de lipidenfilm van de huidbarrière.
Zeker bij honden en katten met een vette vacht die gepaard gaat met een ongewenste sterke lichaamsgeur moeten we denken aan huidinfecties. Vooral Malassezia gisten staan hier bekend om, maar vergis je niet ook bacteriële huidinfecties kunnen seborroe oleosa veroorzaken! Echter is dit geen hoofdoorzaak (behalve bij naaktrassen zoals Sfinx of Devon Rex katten). Huidinfecties ontstaan vrijwel altijd door een onderliggende ziekte.
Specifiek bij terriërs wordt een vette vacht op de rug vaak veroorzaakt door demodex injai mijten.
Bij katten zien we vaak lokaal een vette vacht ter hoogte van de staartklier. Dit noemen we een katerstaart. Staartklierproblemen zien we ook bij ouderen (vaak niet gecastreerde) honden en honden met hormonale ziekten, en kan gepaard gaan met een vette vacht op de staart.
In het onderstaand overzicht vind je meer en minder voorkomende oorzaken voor seborroe oleosa:
- 🐶 🐱 Malassezia (gisten) dermatitis
- 🐶 🐱 Bacteriële huidontsteking
- 🐶 🐱 Haarloze rassen
- 🐶 Demodex injai mijten
- 🐶 Hypothyreoïdie
- 🐶 🐱 Staartklier hyperplasie ('stud tail')
- 🐱 Slechte vachtverzorging door obesitas of een systemische ziekte
- 🐶 🐱 Overmatige inname van essentiële vetzuren
- 🐶 Oorrand dermatose (m.n. bij Teckels en honden met hangende oren)
- 🐶 Problemen met de geslachtshormonen
- 🐱 Idiopathische faciale dermatitis bij Perzische en Himalaya katten
- 🐶 🐱 Ernstige chronische lever, darm- en alvleesklier ziekten
- 🐶 🐱 Primaire seborroe
- 🐶 🐱 Talgklierdysplasie
Diagnose
Een dierenarts of dierendermatoloog stelt de diagnose op basis van:
Signalement (ras geslacht, leeftijd)
Klinisch onderzoek van de huid en vacht
Huidafkrabsels, cytologie en schimmelkweek om parasieten en infecties uit te sluiten
Bloedonderzoek om onderliggende aandoeningen (zoals hormonale verstoringen of voedingstekorten) op te sporen
Analyse van de voeding en/of eliminatiedieet om de rol van de voeding te onderzoeken
Huidbiopten voor weefselonderzoek (histopathologie) ter uitsluitsel van andere aandoeningen en bevestiging van diagnose van primaire keratinisatiestoornissen, neoplasie en immuun gemedieerde of auto-immuun ziekten
Behandeling
De behandeling hangt af van de onderliggende oorzaak. Als deze niet weggenomen kan worden, dan wordt er vaak gebruik gemaakt van ‘anti-seborroe’ huidverzorgingsproducten. Het is belangrijk dat er vóór start van een behandeling eerst een diagnose wordt gesteld. Vanwege de vele mogelijke oorzaken kan het nodig zijn om een dierendermatoloog raad te plegen als de dierenarts er niet uitkomt.
Veel medicinale shampoos en huidverzorgingsproducten zijn in te delen in groepen: Allergie, Infectie en Seborroe.
Voor de behandeling van seborroe kiezen we vaak voor anti-seborroe shampoos. Deze shampoos werken op twee verschillende manieren, afhankelijk van de werkzame ingrediënten en samenstelling. Het doel van anti-seborroe shampoos is de verhoorning te normaliseren. Een van de meest gebruikte ingrediënten in anti-seborroe shampoos is salicylzuur. Verderop in het artikel lees je welke anti-seborroe shampoos er voor dieren bestaan.
Maar niet voor alle aandoeningen die seborroe veroorzaken is een anti-seborroe shampoo het beste. Als de klachten door een huidinfecties worden veroorzaakt dan is het belangrijk dat er een antimicrobiële therapie wordt gestart. Lees meer over de behandeling van huidinfecties in het artikel ‘Behandeling van huidinfecties‘.
Afhankelijk van de oorzaak van de seborroe, is het bij een aantal aandoeningen die droge seborroe veroorzaken belangrijk om de huid te hydrateren. De huid kan van binnenuit of buitenaf ondersteund worden. Meestal kiezen we voor ondersteuning van buitenaf bij de behandeling van seborroe. Dit kunnen we doen met speciale shampoos, sprays of spot-on behandeling. De meeste huidverzorgingsproducten voor dieren bevatten stofjes die water aantrekken naar de huid (humectants), zie afbeelding hieronder.
Er bestaan tegenwoordig ook crèmes, lotions of zalven met hydraterende eigenschappen. Die kunnen ingezet worden bij hele lokale keratinisatiestoornissen. Vaak zien we echter seborroe klachten over grote delen van het lichaam waardoor shampoo/spray/spot-on de voorkeur heeft. Onderaan de pagina lees je meer over deze hydraterende producten voor honden en katten.
Geschikte anti-seborroe shampoo
Er bestaan diverse anti-seborroe shampoos waarbij elk product een andere samenstelling heeft. Welk product het beste voor het probleem van jouw huisdier is, wordt door diverse factoren bepaald.
Hieronder staan vijf verschillende anti-seborroe shampoos beschreven. Als je op de afbeelding klikt, dan word je verwezen naar Medpets.nl (dit zijn affiliatelinks).
De Zincoseb en Coatex shampoo worden meestal bij meer hevige seborroe klachten voorgeschreven, al dan niet met bijkomende huidinfectie. De Vetplus Coatex medicinale shampoo is NIET geschikt voor katten.
Samenstelling: phytosphingosine (0,1%), fomblin
Tevens conditioner, stoffen die de shampoo doen schuimen en parfum op basis van groene thee-extracten
Samenstelling: salicylzuur, melkzuur, colloïdale zwavel, zink gluconaat, chloorhexidine digluconaat
Tevens: gedeïoniseerd water, kationogene oppervlakteactieve stof, betaïne, kokosnoot diethanolamide, geëthoxyleerde lanoline, verdikkingsmiddelen, conserveringsmiddelen
Samenstelling: onder meer natrium salicylaat*, hyaluronzuur, salvia (salie), zinkgluconaat, vitamine B6, ceramiden, phytosphingosine en honing
Samenstelling: water, mild reinigende bestanddelen, vitamine B6, natrium salicylaat*, linolzuur, gammalinoleenzuur, piroctone olamine, zink gluconaat, tea tree olie
Tevens: glycotechnologie (rhamnose, galactose, mannose, lauryl glucoside) en defensine technologie (peumus boldus blad extract, spiraea ulmaria extract)
Samenstelling: Chloroxylenol (2%), salicylzuur (2%), Natriumthiosulfaat (0,5%)
Werking van ‘anti-seborroe’ ingrediënten
Salicylzuur:
Keratoplastisch (0,1-2%)
Keratolytisch (3-6%)
Werkt tegen jeuk (matig)
Werkt tegen bacteriën
*natrium salicylaat werkt vergelijkbaar
(colloïdaal) Zwavel:
Werkt hetzelfde als salicylzuur
Werkt tevens tegen schimmels en parasieten
Phytosphingosine (PS):
Anti-seborroe effect
Werkt tegen microbiën zoals bacteriën
Remt ontstekingen
Zorgt voor reconstructie van de vetten in de opperhuid (belangrijke bouwsteen van ceramiden)
Zinkgluconaat:
Anti-seborroe effect
Remt talgproductie
Wat doen de andere ingrediënten?
Vitamine B6:
Zorgt voor een gezonde huid en remt talgproductie
Een tekort aan vitB6 kan ontstekingen van de huid veroorzaken (‘seborroïsche dermatitis’)
Linolzuur en ceramiden:
Belangrijke componenten van de natuurlijke vetlaag van de opperhuid (huidbarrière)
Gammalinoleenzuur (GLA):
GLA is de enige omega 6 vetzuur met ontstekingsremmende eigenschappen. Het draagt ook bij aan het herstel van de verstoorde lipidenbalans in de opperhuid
Fomblin:
Vormt een beschermende laag op het huidoppervlak, hydrateert de huid en balanceert de talgproductie
Effect op microbiële huidflora:
Pirocton olamine, honing, melkzuur/ethyllactaat, chloroxylenol
Hydraterende shampoos
Er bestaan erg veel shampoos met hydraterende eigenschappen. Meeste huidshampoos voor allergische dieren bevatten namelijk hydraterende ingrediënten ter herstel van de huid barrière.
Momenteel zijn er vier shampoos verkrijgbaar die vooral ontwikkeld zijn voor hydratatie en verzorging van de droge of gevoelige huid.
- Maxani Honey Complex
- ICF Ermidrà
- DermAllay Oatmeal
- Vetplus Coatex havermout
De Maxani Honey complex shampoo is mijn favoriet en heeft vaak mijn voorkeur. De shampoo werkt erg goed, verzacht ook de vacht en ruikt heerlijk. De ICF Ermidrà bevat ook ingrediënten die de huid kunnen hydrateren en verzachten (zoals wilgenroos- en salie-extract, zinkgluconaat en melkzuur). Persoonlijk zou ik deze shampoo vooral inzetten bij allergie-gevoelige dieren. Ik heb zelf geen ervaring met de DermAllay Oatmeal en Vetplus Coatex havermout shampoos dus kan hier niks over zeggen. Beide bevatten havermeel/havermout als krachtig hydraterend ingrediënt, wat deze shampoos geschikt maakt voor behandeling van diverse oorzaken van droge seborroe.
Huidconditioner sprays
Er bestaan twee hydraterende huidconditioners voor honden en katten.
- Maxani Hydralac
- ICF Ermidrà
Beide producten zijn vergelijkbaar qua samenstelling en werking.
Maxani Hydralac is een olievrije spray die zorgt voor een soepele gehydrateerde huid zonder een vette laag achter te laten. Deze voedende huidconditioner dringt tot diep in de opperhuid door. Naast het hydrateren en het voeden is de speciale formule samengesteld om schilfers te verwijderen, talg te reguleren en de bacteriegroei te verminderen.
Samenstelling Maxani Hydralac:
Water, propyleenglycol, ureum, glycerine, benzalkonium chloride, melkzuur, hyaluronzuur, zinkgluconaat
ICF Ermidrà spray is een hydraterende en kalmerende spray voor honden, katten en paarden. Via liposomen (microcapsules) kunnen de werkzame stoffen goed de huid binnendringen en wordt de werkingsduur verlengd. Naast de hydraterende ingrediënten bevat de Ermidrà spray ook ingrediënten om de talgproductie te reguleren én de huid te kalmeren of verkoelen. Het Epilobium-extract staat ook wel bekend als het Wilgenroosje of Vuurkruid-extract. Het heeft een ontstekingsremmende, antimicrobiële en talg regulerende werking. Daarnaast werkt het ook als antioxidant. De combinatie van deze ingrediënten maakt de Ermidrà spray een geschikt product voor dieren met een gevoelige of geïrriteerde huid.
Samenstelling ICF Ermidrà spray:
Epilobium angustifolium extract, zinkgluconaat, glycerine, D-panthenol, propyleenglycol
Spot-on behandeling
Naast een shampoo en conditioner bestaan er ook pipetten voor op de huid. De inhoud van de pipet wordt na toediening verspreid over de huid via de talglaag. Er bestaan twee soorten voor spot-on behandeling. Het verschil zit ‘m vooral in de samenstelling. Beide moeten in het begin wekelijks aangebracht worden. Onderhoudsfrequentie voor de Virbac Allerderm spot-on is 1 keer per maand terwijl de Dermoscent® Essential 6 pipetten om de week toegediend moeten worden. Bij katten heb ik de voorkeur voor de Virbac Allerderm pipetten omdat deze reukloos zijn.
Let op! Deze pipetten zijn niet geschikt als de hond veel zwemt of regelmatig gewassen wordt.
Het advies is om twee tot drie dagen vóór en ná het toedienen van de spot-on de hond NIET te wassen/laten zwemmen.
Samenstelling Virbac Allerderm spot-on:
Water, Skin Lipid Complex™ (ceramide 3, ceramide 6 II, ceramide 1, cholesterol, vetzuren), Glycotechnologie (Rhamnose, Galactose, Mannose), Defensine technologie (Peumus boldus leaf extract, Spiraea ulmaria extract)
Samenstelling Dermoscent® Essential 6 spot-on:
10 essentiële oliën – oregano, rozemarijn, pepermunt, tea tree, ceder, kamfer, lavendel, kurkuma, wintergreen, kruidnagel + Hennep en neem zaad oliën + vitamine E
Vragen, opmerkingen, hulp
Heb je na het lezen van deze blog of één van de andere artikelen vragen, opmerkingen of wil je graag hulp. Laat het me vooral weten via één van mijn social media kanalen (Facebook of Instagram), stuur een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of vul het contact formulier hieronder in.
