Oorontsteking: topje van de ijsberg
Een oorontsteking is een symptoom van een onderliggend probleem. Het komt regelmatig bij honden voor. Bij katten zien we gelukkig minder vaak oorproblemen. Dieren met een oorontsteking hebben vaak pijn en schudden met de kop of klapperen met de oren. Als er een bijkomende infectie met gisten of bacteriën aanwezig is, dan ruikt of stinkt het oor meestal. In het artikel Oorontsteking bij de hond lees je meer over symptomen en mogelijke oorzaken.
Veel mensen denken dat een oorontsteking een simpel probleem is:
oorontsteking → zalfje → probleem opgelost
…echter is niets minder waar, de symptomen van een oorontsteking zijn vaak het topje van de ijsberg. Er is áltijd een onderliggend probleem en meestal zijn er bijkomende factoren aanwezig die bijdragen aan de ontsteking of genezing voorkomen.
Bij chronische en terugkerende oorontstekingen is het belangrijk dat alle factoren rondom de oorontsteking goed in beeld gebracht worden. Dit wordt gedaan met behulp van het zgn. ‘PPSP systeem’. Dit is niet bij alle dierenartsen bekend maar staat wel in de KNMvD Richtlijn Otitis Externa bij hond en kat beschreven. Ook op nascholingen wordt er steeds meer aandacht aan dit systeem besteedt.
Stappenplan oorontsteking
Stap 1: Anamnese + Signalement
Stap 2: Lichamelijk onderzoek
Stap 3: Cytologisch onderzoek
Stap 4: Behandeling van de ontsteking en eventuele infectie
Stap 5: Onderliggende oorzaak onderzoeken
PPSP systeem
Om een hond met terugkerende of chronische oorproblemen goed te kunnen behandelen is het noodzakelijk om het probleem zorgvuldig en systematisch in kaart te brengen. Dit doen we door middel van het PPSP systeem. Bij elke hond (of kat) beoordelen we welke factoren aanwezig zijn. Bij de behandeling zullen we dan al deze factoren mee moeten nemen in de behandeling. Een simpele behandeling met oorzalf is meestal niet afdoende.
Lees hieronder meer over de afzonderlijke factoren.
Predisponerende factoren zijn factoren die het oor gevoeliger maken voor ontsteking (dankzij primaire factoren). Op zichzelf veroorzaken zij géén ontsteking.
– Anatomie
- Haren in de gehoorgang
- Vernauwde gehoorgang (Shar-pei, Chow Chow, brachycephale rassen zoals Engelse bulldog)
- Hangende oren
- Harige binnenzijde oorschelp (Cocker Spaniël)
– Temperatuur en luchtvochtigheid
- Omgeving (warmte en hoge luchtvochtigheid)
- Regen of zwemmen
Primaire oorzaken zijn factoren die direct een oorontsteking veroorzaken (in gezonde oren).
- Parasieten (mijten)
- Allergieën (voedsel, omgeving)
- Vreemd voorwerp (grasaar)
- Hormonale problemen (te trage schildklier, Cushing, verstoring van geslachtshormonen)
- Auto-immuun ziektes (pemphigus foliaceus, lupus erythematosus)
- Keratinisatie- of talgklierstoornissen (primaire seborroe, sebaceous adenitis)
- Obstructieve problemen (poliep of tumor)
Secundaire factoren zijn factoren die in een niet-gezonde gehoorgang de klachten (ontsteking) kunnen verergeren. In de praktijk ligt de focus meestal op het wegnemen van secundaire factoren. Ook deze factoren veroorzaken in de regel géén klachten bij gezonde dieren.
- Infecties
Bacteriën of gisten. - Reactie op ‘medicatie’
Irriteren de ontstoken huid; bv. alcohol, zure middelen (lage pH), propyleenglycol - ‘Overcleaning’
De huid blijft te vochtig en verweekt. De gehoorgang kan beschadigd raken door wattenstaafjes of onkundig handelen (trauma).
Perpetuating ofwel bestendigende factoren zijn factoren die de ontsteking in stand houden en/of verergeren en genezing voorkomen. We zien deze factoren bij chronische oorontstekingen. Zonder onderliggende oorzaak zijn deze factoren ook niet aanwezig.
Door de chronische ontsteking veranderen de volgende aspecten:
- Bovenste laag van de huid (epitheel)
- Gehoorgang
- Trommelvlies
- Klieren
Wat zien we in de praktijk?
Als gevolg van de ontsteking zullen de opperhuid en lederhuid dikker worden en het zelfreinigende mechanisme verstoord raken. Hierdoor wordt er meer oorsmeer geproduceerd en ontstaat er een ophoping van vuil en oorsmeer in de horizontale en verticale gehoorgang. Als gevolg van blijvende of herhaalde toediening van medicatie kan er een contactallergie of -dermatitis ontstaan (zie ook secundaire factoren).
Niet alleen is de huid ontstoken maar ook de cerumen- en talgklieren en haarzakjes gaan mee doen. Hierdoor verergeren de klachten en wordt genezing bemoeilijkt. Door de chronische ontsteking wordt de diameter van de gehoorgang steeds smaller waardoor de situatie alleen maar verslechterd. Bij veel honden met een chronische oorontsteking raakt het trommelvlies beschadigd. Een middenoorontsteking zien we dan ook bij een relatief groot percentage van de honden met een chronische oorontsteking (tot wel 80%). Hier hoeven dieren niet perse neurologische klachten bij te vertonen.
Door de verkalking en verbening van het kraakbeen en gehoorgang heeft het dier continu pijn. Dit is het eindstadium van een chronische oorontsteking. Vaak zit er in dat stadium niets meer op dan levenslang te behandelen met veilige oorproducten of de gehele gehoorgang operatief te verwijderen.
Wat te doen bij een chronische oorontsteking?
Bij terugkerende oorproblemen of niet-genezende oorontsteking is het verstandig om het probleem goed aan te pakken. Hier is een goed plan, tijd en geduld voor nodig. Helaas is er niet altijd een écht plan of ligt de focus op het behandelen van de infectie (secundaire factor). Het kan ook voorkomen dat de dierenarts het probleem niet onder controle krijgt vanwege complicerende factoren of complexiteit van het probleem. In die gevallen kun je het beste doorverwijzing naar een dermatoloog vragen.
