Oorontsteking - Otitis Externa
Otitis externa is een ontsteking van de buitenste gehoorgang. Dat is het deel van het oor dat door het trommelvlies wordt gescheiden van het midden- en binnenoor. De buitenste gehoorgang wordt opgedeeld in drie delen: de oorschelp, verticale en horizontale gehoorgang. Een oorontsteking kan eenzijdig of beiderzijds aanwezig zijn.
Sommige honden hebben alleen een ontsteking van de oorschelp (binnen- of buitenzijde) terwijl bij andere honden de gehele buitenste gehoorgang mee doet. In alle gevallen spreken we verwarrend genoeg van een otitis externa.
Een oorontsteking kan acuut of chronisch zijn. We spreken van een chronische oorontsteking als het probleem langer dan 3 weken aanwezig is, of de klachten zeer frequent terugkeren. Bij meeste honden zijn oorproblemen een terugkerend of chronisch probleem.
Bij het ontstaan van een oorontsteking zijn er diverse factoren en primaire oorzaken betrokken. Bij chronische oorproblemen is de onderliggende oorzaak niet onder controle doordat deze nog niet in kaart gebracht is óf de behandeling niet afdoende is.
Er kunnen bij chronische ontsteking van de gehoorgang veranderingen ontstaan die niet reversibel zijn, zoals een vernauwing van de gehoorgang. Hier kan de hond dan de rest van zijn/haar leven last van houden.
Bij honden met een oorontsteking is het belangrijk om het probleem stapsgewijs te benaderen om de klachten te kunnen behandelen én de onderliggende oorzaak te achterhalen. Hierbij wordt door specialisten vaak gebruik gemaakt van het PSSP systeem.
Doorsnede van de buitenste gehoorgang van een hond.
De huid van de oorschelp loopt via de verticale en horizontale gehoorgang helemaal tot aan het trommelvlies. Omdat de huid van de buitenste gehoorgang en oorschelp niet veel anders is dan elders op het lichaam, kan een oorontsteking door verschillende aandoeningen veroorzaakt worden, bijvoorbeeld een allergie.
Symptomen
Veel honden met een oorontsteking hebben hier best wel last van: ze hebben vaak jeuk of pijn. Niet elke hond laat dit overigens even goed zien.
Tekenen van jeuk of pijn:
- Klapperen of schudden met kop en oren
- Krabben aan oren of kop
- Schuren over de grond of tegen objecten
- Oor omlaag houden
- Scheve kop
- Pijn bij aanraken kop of oren
Andere symptomen van een oorontsteking zijn:
- Overmatige hoeveelheid oorsmeer
- Stinkend oor of ongewenste geurtjes
- Rode oorschelp
- Verdikte oorschelp of bloedoor (othematoom)
- Etterige uitvloeiing (groen, geel, slijmerig)
Oorzaken van een oorontsteking
Een (terugkerende) oorontsteking bij de hond is een symptoom van een onderliggend probleem (= primaire oorzaak). De symptomen die we aan de buitenkant zien, zijn het zgn. ‘topje van de ijsberg‘. Naast de primaire oorzaak, spelen er vaak meer factoren een rol die bijdragen aan de ontsteking óf genezing voorkomen. Dit kun je in onderstaande afbeelding goed zien.
In het artikel ‘Oorontsteking: PPSP systeem‘ lees je meer over deze bijkomende factoren.
Primaire oorzaken van otitis externa
Er zijn meerdere oorzaken voor het ontwikkelen van een oorontsteking. De meest voorkomende oorzaken zijn:
- Allergie: voedselovergevoeligheid, atopische dermatitis (omgevingsallergie)
- Parasieten: oormijten
- Hormonale problemen: te traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) of ziekte van Cushing
- Problemen van de verhoorning: primaire seborroe, sebaceous adenitis, etc.
- Vreemde voorwerpen zoals grasaren
Andere minder voorkomende oorzaken zijn immuungemedieerde aandoeningen zoals pemphigus foliaceus en vasculitis. We zien dan meestal alleen een ontsteking van de oorschelp. Tot slot komen er ook afwijkingen aan de talg-/cerumenklieren of een poliep/tumor in de gehoorgang voor.
Bij enkele honden is de oorontsteking eenmalig, bijvoorbeeld door een combinatie van warm weer en zwemmen. Echter zien we bij meeste honden dat de oorontsteking terug komt omdat de onderliggende oorzaak niet bekend of goed genoeg behandeld wordt. In het begin kan er maanden tussen de oorontstekingen zitten, soms zelfs 1-2 jaar. Bij jonge honden kan een oorontsteking het eerste symptoom zijn van een onderliggende allergie. Later zal het dier klachten ontwikkelen zoals roodheid van de huid en jeuk.
Haren en hangende oren
Je vraagt je bij het lezen van de mogelijke oorzaken van (terugkerende) oorontstekingen misschien af, maar hoe zit het dan met honden met veel haren bij de gehooringang en hangende (zware) oren? Een hardnekkige fabel is dat de haren en/of hangende oren direct verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van een oorontsteking. Het klinkt super logisch: de haren en hangende oren sluiten de gehoorgang af waardoor er geen ‘frisse’ lucht bij kan en de boel gaat broeien. Hierdoor ontstaat dan een oorinfectie en ontsteking is de gedachte.
Echter heeft de hond zijn hele leven deze beharing en hangende oren. Het microklimaat in de gehoorgang heeft zich hierop aangepast. Er wordt niet zomaar meer oorsmeer geproduceerd en er ontstaat niet zomaar een huidontsteking in de gehoorgang. Bij honden met terugkerende oorproblemen is er altijd een onderliggend probleem (zie hierboven). Overmatige beharing bij de gehooringang en hangende oren zijn zgn. ‘predisponerende factoren‘. Bij gezonde honden veroorzaken ze geen problemen. Maar bij honden met een primaire oorzaak zoals een onderliggende allergie, kunnen deze predisponerende factoren de oren gevoeliger maken voor een ontsteking. Het emmertje is als het ware sneller vol.
Bijkomende infectie
Een hond met een oorontsteking heeft niet per definitie een infectie. Door de ontsteking van de gehoorgang verandert het microklimaat (zuurgraad, temperatuur, luchtvochtigheid) en wordt er meer oorsmeer gemaakt. Dit alles zorgt ervoor dat bacteriën of gisten, die al aanwezig zijn, voor problemen kunnen zorgen. De infectie is niet de hoofdoorzaak maar een bijkomend probleem. Het is daarom belangrijk dat de dierenarts niet elke keer een oorzalf voorschrijft. Dit is symptoombestrijding en pakt het onderliggende probleem niet aan.
Cytologisch onderzoek
Om te zien of er sprake is van een infectie kan de dierenarts met een speciale kleuring het oorsmeer nakijken onder de microscoop. Dit noemen we cytologisch onderzoek.
Een andere mogelijkheid is het opsturen van een swab voor kweek en gevoeligheidsbepaling (BO+ABG).
Dierendermatologen hebben de voorkeur voor cytologisch onderzoek, want:
(1) je hebt direct een uitslag,
(2) het is goedkoper,
(3) het geeft een betrouwbaar en goed beeld van wat er in het oor afspeelt
Met cytologisch onderzoek worden ook ontstekingscellen in beeld gebracht en zien we hoeveel micro-organismen per oor aanwezig zijn. Bij de controle kan dit onderzoek herhaald worden zodat we kunnen behandelen tot zowel de ontsteking als infectie verdwenen zijn.
Dit onderzoek zorgt er voor dat de dierenarts gericht kan behandelen. We kunnen zo beter een oor reiniger en/of oorzalf kiezen. Een gisteninfectie krijgen we bijvoorbeeld niet weg met antibiotica en als er geen bacteriën aanwezig zijn dan hebben we ook geen antibiotica nodig.
Terugkerende of chronische oorontsteking
Heeft jouw hond vaker een oorontsteking of gaat het niet beter met de oorzalf of na de ingestelde behandeling van de dierenarts, dan is het belangrijk om verdere stappen te ondernemen.
In feite zou een simpele oorontsteking met 7-14 dagen oorbehandeling onder controle moeten zijn. Is dit niet het geval? Ga dan niet door met zalven! Ook niet met een andere oorcleaner, zalf of pillen.
De dierenarts zal opnieuw onderzoek moeten verrichten en beoordelen waarom de klachten niet weg zijn gegaan met de ingestelde behandeling. Goed klinisch én cytologisch onderzoek is hierbij een must.
Vraag verwijzing naar een specialist als de oorklachten niet binnen 1 maand onder controle zijn!
Bij het behandelen van chronische en terugkerende oorontstekingen én het achterhalen van de onderliggende oorzaak, is het belangrijk dat er een zeer strikt stappenplan gevolgd wordt. De oorontsteking is vaak het topje van de ijsberg. Er moet met meerdere factoren rekening gehouden worden waarbij kennis en ervaring van de dierenarts ook een belangrijke factor is.
Veel allergische honden hebben last van oorontstekingen. Allergieën zijn complexe huidaandoeningen waarbij elk dier ook weer anders is. In de humane geneeskunde zijn er naast dermatologen zelfs allergologen. Het is dus helemaal niet gek om naar een dermatoloog door te verwijzen.
Doorsturen dermatoloog
Het is aan te raden om op tijd naar een dierendermatoloog doorgestuurd te worden. Er kunnen bij terugkerende of chronische oorproblemen namelijk veranderingen optreden die niet meer terug te draaien zijn. Levenslange oorbehandeling is dan noodzakelijk of in het ergste geval is een operatie nog het enige ‘redmiddel’ (met vermindering van het gehoor als gevolg).
Ook leidt herhaaldelijk gebruik van antibiotica-houdende oorzalven tot antibiotica-resistentie. Dit is gevaarlijk voor uw hond maar ook de omgeving, uzelf of gezinsleden en andere huisdieren.
