De huid van een olifant
De huid is het grootste orgaan van veel zoogdieren. Specifieke kenmerken en eigenschappen variëren tussen de diverse diersoorten. De huid van een olifant heeft zich in de loop van de tijd aangepast aan de omgeving (evolutie). Het complexe netwerk van scheurtjes en kloven waaraan olifanten hun karakteristieke uiterlijk verlenen, is eigenlijk een belangrijke aanpassing.
Dit netwerk speelt een rol bij hydratatie en thermoregulatie van de huid. Er wordt gezegd dat een olifantshuid tot wel 10 x meer water vast kan houden dan een gladde of platte huid.
Een favoriete maar vooral nuttige activiteit is het nemen van modderbaden. Het water en modder blijft tussen de groeven in de huid zitten en zorgt zo voor hydratatie en verkoeling. Daarnaast beschermt de opgedroogde modder de gevoelige huid. Want in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is de huid van een olifant zeer gevoelig én elastisch.
Dat zou je niet verwachten, gezien olifanten een dikke huid hebben, op sommige plekken tot wel 2,5 cm dik! Bij honden is het millimeter werk… De dikke huid beschermt olifanten tegen insectenbeten en mogelijke beschadigingen en/of (bijt)wonden. Daarnaast speelt de huid een belangrijke rol in de bescherming tegen invloed van zonlucht (UV-straling). De huid van olifanten zijn van nature gepigmenteerd (grijs tot zwart).
Olifantshuid bij de hond
Bij honden kan de huid zich veranderen in een zgn. olifantshuid. De huidstructuur wordt veel grover en de huid wordt dikker (lichenificatie). Vaak wordt er ook meer pigment in de opperhuid aangemaakt (hyperpigmentatie) waardoor de huid grijs of zwart kleurt. Je leest meer over pigment in de huid (toename én verlies van pigment) in het artikel ‘Pigment bij dieren‘.
De combinatie van lichenificatie en hyperpigmentatie van de huid wordt in de praktijk vaak olifantenhuid of olifantshuid genoemd.
De huid van honden verandert niet zomaar in een olifantenhuid. Het is vaak een langdurig proces, van enkele weken tot maanden. Net zoals de huid van olifanten zich met de evolutie heeft aangepast, zal de hondenhuid bij chronische irritatie of ontstekingen zich ook aanpassen. Hierdoor veranderen het uiterlijk en enkele functies van de huid. Dit betreft vooral de opperhuid (epidermis) maar soms doet de onderligende lederhuid (dermis) ook mee.
Meestal wordt de olifantshuid op de huid van liezen, buik, oksels en buigzijde ellebogen gezien. Naast bovengenoemde veranderingen van de huid kunnen ook de haren uitvallen. Dit zien we vaak rondom de ogen (zie foto onderaan de pagina). Als er ook sprake is van een bijkomende huidinfectie, kun je ook andere symptomen zien zoals (gele) korstjes of schilfers, onaangename geur, kale plekken en collarettes.
Lichenificatie is de medische term voor verdikking en verharding van de huid. De markeringen van de huid (huidstructuur) wordt beter zichtbaar. Er ontstaan groeven en kloven (zie foto). Afhankelijk van de oorzaak en chroniciteit kan de huid rood (erytheem) of grijs-zwart (hyperpigmentatie) verkleuren.
Hyperpigmentatie is de medische term voor een toename of overmaat aan pigment. Als het dier hier niet mee geboren is, dan noemen we het verkregen hyperpigmentatie. Bij verkregen hyperpigmentatie wordt de zwartverkleuring van de huid meestal veroorzaakt door een chronische ontsteking of irritatie van de huid of blootstelling aan UV-straling. Het laatste zien we vaak bij naakthonden en -katten of dieren met alopecia zoals Alopecia X of kleurmutant kaalheid. Zie foto’s hieronder.
Mogelijke oorzaken olifantshuid:
In meeste gevallen wordt een olifantshuid dus veroorzaakt door chronische irritatie, trauma of ontstekingen van de huid en/of langdurige blootstelling aan UV-licht.
Allergische honden, met of zonder een bijkomende huidinfectie, vormen de grootste groep patiënten die een olifantshuid vertonen.
De lijst met mogelijke oorzaken is lang. Er zijn immers vele oorzaken voor chronische huidirritatie, huidontstekingen en kaalheid (alopecia). Hieronder vind je een lijst met de meest voorkomende mogelijke oorzaken:
- Chronische jeuk (krabben, likken, schuren, bijten)
- Voedselovergevoeligheid/voedselallergie
- Atopische dermatitis
- Atopische dermatitis
- Secundaire huidinfecties (klik hier)
- Vlooien
- Mijten (schurfmijt, vachtmijt, herfstmijt)
- Alopecia en/of vachtproblemen
- Hypothyreoïdie
- Ziekte van Cushing / hyperadrenocorticisme
- Alopecia X / Black Skin Disease (BSD) (klik hier)
- Kleurmutant alopecia / CDA (klik hier)
- Sex hormones imbalance (bv door testikeltumor)
- Patroon alopecia / Pattern Baldness
- Keratinisatie stoornissen
50 tinten grijs
Hieronder zie je verschillende gradaties, variaties en stadia van een olifantshuid bij de hond. Klik op de afbeelding voor meer informatie en om het beter te zien.
Diagnose en behandeling
Zoals bij veel huidaandoeningen is het belangrijk om stapsgewijs en nauwkeurig te werk te gaan om de oorzaak te achterhalen. Hiervoor kan doorverwijzing naar een dermatoloog voor dieren noodzakelijk zijn.
De dierenarts zal met de anamnese zoveel mogelijk informatie verzamelen om een goed beeld te krijgen van het probleem en de mogelijke oorzaak. Vervolgens wordt de hond van kop tot staart nagekeken. Bij een olifantshuid is cytologisch onderzoek van de huid essentieel. Hierbij neemt de dierenarts meerdere plakbandmonsters van de huid. De plakbandjes worden gekleurd met een speciale kleuring en onder de microscoop beoordeeld. Met behulp van dit onderzoek kan de dierenarts of dermatoloog bepalen of er sprake is van een bijkomende huidinfectie (of overgroei).
Let op: er is altijd een onderliggende oorzaak voor een huidinfectie!
Indien er sprake is van een huidinfectie zal het dier daarvoor behandeld moeten worden. Lees daar meer over in het artikel ‘Behandeling van huidinfecties’.
Daarnaast is het belangrijk dat de onderliggende oorzaak voor de olifantshuid en/of huidinfectie gevonden wordt. Bij dieren met jeuk, huidontstekingen en terugkerende oorontstekingen zal het allergie-traject bewandeld worden: uitsluiten en behandelen van ectoparasieten en huidinfecties en uitvoering van een eliminatiedieet.
Bij dieren met kaalheid kan de volgende stap een bloedonderzoek, trichogram (haarmonster bekijken onder de microscoop) en/of huidbiopten zijn.
Als de onderliggende oorzaak bekend is en deze gericht behandeld wordt, zal in meeste gevallen de olifantshuid in een tijdbestek van enkele weken verdwijnen. De huid wordt elke 21-22 dagen vervangen dus het kan soms wel 1-3 maanden (of langer?) duren voor er normale huid zichtbaar wordt. Als er uitstulpingen en bultjes zijn ontstaan, dan zullen die in de regel niet zo snel / zomaar verdwijnen en kunnen blijvend zijn.
Heeft jouw hond last van een olifantenhuid en is er nog geen oorzaak gevonden of gaan de klachten niet weg met behandeling van de dierenarts? Vraag dan verwijzing naar een dermatoloog/gespecialiseerd dierenarts of maak gebruik van een e-mail consult (klik hier).
