Oorzaak
Myxomatose is een veel voorkomende ziekte bij konijnen, vooral bij wilde konijnen. Het wordt veroorzaakt door een myxoma virus (een poxvirus). In tegenstelling tot de ziekte bij wilde konijnen in Zuid- en Centraal Amerika en Californië (milde klachten, zelf-limiterend) veroorzaakt het virus bij Europese konijnen (incl. gezelschapskonijnen) ernstige klachten met systemische ziekte en sterfte als gevolg.
Wilde konijnen in Nederland en België zijn een reservoir voor de ziekte. Meeste ‘huis-konijnen’ worden namelijk ziek via direct of indirect contact met besmette konijnen in het wild.
Het virus wordt ook overgebracht via insecten, dat noemen we vectoren. Dit zijn bijtende geleedpotigen zoals muggen en vlooien. De konijnenvlo (Spillopsyslus cuniculi) en mug zijn de voornaamste ‘boosdoeners’ maar ook de kattenvlo (Ctenocephalides felis), herfstmijt (Trombicula autumnalis), konijnen-vachtmijt (Cheyletiella parasitovorax) en luizen kunnen het virus overbrengen.
Lees meer over ectoparasieten bij konijnen in het artikel ‘Parasieten van de huid – konijn‘
Symptomen van myxomatose
De klachten van myxomatose zijn mede afhankelijk van de virusstam, de plek waar het virus het lichaam binnen komt en de afweerreactie van het konijn.
De klassieke ‘nodulaire’ vorm uit zich als een primaire onderhuidse massa en zwelling en oedeem van oogleden en geslachtsdelen. Konijnen voelen zich niet lekker (lethargie, depressie), hebben koorts of stoppen met eten. Later kan de rest van de kop en oren opzwellen en kunnen er meerdere onderhuidse bulten te voelen zijn. De anus kan ook gezwollen raken. Uit de ogen en neusgaten komt uitvloeiing, eerst doorzichtig en later pus wat indroogt tot korsten. Het konijn kan benauwd worden en onderkoeld raken. Zonder behandeling zullen meeste konijnen binnen 2 weken overlijden.
Meestal heeft de ziekte een typisch verloop. In de tabel hieronder is het verloop beschreven: op welke dag na besmetting zie je welke symptomen.
| Symptoom | Dag |
|---|---|
|
Zwelling op plek van insecten (daar wordt het virus in de huid overgebracht) |
2-4 |
|
Koorts |
4 |
|
Zwelling van oogleden, gezicht, oorbasis/oren en geslachtsdelen/anus |
6 |
|
Ontstaan van meerdere onderhuidse bulten en roodheid van de huid |
vanaf dag 6 |
|
Oog- en neusuitvloeiing; eerst doorzichtig en later pus met korsten |
6-8 |
|
Door de zwelling en korsten moeite met ademen en benauwdheid |
7-8 |
|
Door de koorts en huidafwijkingen is het konijn niet lekker en zal het sloom worden en stoppen met eten. Hierdoor raakt het konijn uiteindelijk onderkoeld (darmen komen stil te liggen) |
8-9 |
|
De zwelling zet zich verder door waardoor de oogleden vaak geheel gesloten worden. Meestal zal het konijn tussen dag 10 en 12 overlijden. |
vanaf dag 10 |
Bij ‘agressieve virusstammen’ sterven konijnen vaak binnen 1 week. Er zijn nauwelijks symptomen te zien behalve ontstoken oogleden en conjunctivitis. Er zijn ook mildere varianten van de ziekte met vergelijkbare huidklachten als bij de klassieke vorm. De klachten zijn alleen milder en het verloop is langer en vertraagd. Veel konijnen met milde ziekte zullen de virusinfectie overleven. De onderhuidse bulten drogen als het ware in en laten littekenweefsel achter. Bij gevaccineerde konijnen die via wilde konijnen besmet raken, zal de ziekte ook mild verlopen.
Klachten van myxomatose nog eens op een rij:
- Onderhuidse bulten
- Zwelling van oogleden, geslachtsdelen+anus, kop en oren
- Sloomheid
- Stoppen met eten
- Koorts (beginstadium)
- Oog- en neusuitvloeiing -> korstvorming
- Benauwdheid, onderkoeling en sterfte (eindstadium)
Diagnose en behandeling
De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de klinische symptomen en het verloop van de ziekte. Bij milde varianten en amyxomatose (respiratoire myxomatose) kan het aantonen van het virus met een PCR-test helpen bij het stellen van de diagnose. Soms is weefselonderzoek van een onderhuidse bult noodzakelijk om de diagnose te bevestigen (meestal bij atypische klachten van = myxomatose).
De behandeling van klassieke myxomatose is vooral ondersteunend. Er bestaat geen medicijn die het virus dood. Het lichaam zal de infectie zelf moeten elimineren. In meeste gevallen wordt er echter gekozen voor euthanasie om onnodig lijden te voorkomen.
Dieren met myxomatose moeten gescheiden worden van hokgenoten (quarantaine). Ondersteunende behandeling bestaat uit symptoombestrijding: antibiotica bij bacteriële infectie en ontstekingsremmers tegen koorts (bv. meloxicam). Het is belangrijk dat het konijn in een rustige, warme omgeving wordt gehuisvest (omgevingstemperatuur van 28 graden). Konijnen die niet zelf eten of drinken worden vaak opgenomen voor vloeistoftherapie en dwangvoeding. Een konijn met myxomatose moet zeer nauwlettend in de gaten gehouden worden.
Preventie
Myxomatose is één van de aandoeningen bij dieren waar gelukkig een vaccin tegen bestaat. Het advies is om konijnen in het voorjaar te vaccineren voor de meest optimale bescherming. Konijnen kunnen vanaf 5-7 weken leeftijd gevaccineerd worden. Ongeveer 3 weken na de vaccinatie is het konijn beschermd.
In de praktijk wordt er vaak gebruik gemaakt van combinatievaccins waarbij het konijn tegen myxomatose, RHD1 en RHD2 gevaccineerd wordt. Deze werkt 12 maanden, daarna moet het vaccin weer herhaald worden.
Voor meer informatie over vaccinaties bij het konijn, klik hier (website van Dierenkliniek Wilhelminapark).
Naast vaccineren is het ook belangrijk om konijnen te beschermen tegen bijtende insecten die het virus overdragen (vlooien, mijten en muggen). Daarnaast is het belangrijk om te voorkomen dat het konijn in direct contact kan komen met wilde konijnen door het buitenverblijf en ren af te schermen.
Producten met ivermectine en selamectine werken tegen vlooien en mijten en kunnen veilig bij konijnen gebruikt worden. Dit geldt echter NIET voor producten met fipronil! Dit is giftig voor konijnen.
Er bestaan helaas geen antiparasitica voor het konijn die werken tegen vliegen en muggen. Hiervoor zijn we afhankelijk van voornamelijk omgevingsmaatregelen zoals vliegengaas rondom het verblijf. Er bestaan ook planten en bloemen waar vliegen en muggen niet van houden (klik hier). Zorg alleen wel dat je konijn er niet bij kan óf dat ze niet giftig voor het konijn zijn.
