Huidreactiepatronen bij de kat
Kop en nek ontvelling is één van de huidreactiepatronen van de kat. Bij katten met jeuk en huidproblemen bestaan er vier reactiepatronen. Een huidreactiepatroon is een patroon waarmee de huid reageert. Het is géén aandoening of ziekte. Het wijst vaak wel op een overgevoeligheidsreactie (allergie).
Huidreactiepatronen bij de kat:
- Miliaire dermatitis
- Symmetrische of zelf veroorzaakte alopecia (kaalheid)
- Eosinofiel granuloom complex (EGC)
- Kop en nek ontvelling
Op onderstaande foto’s zie je een aantal van de huidreactiepatronen.
Miliaire dermatitis: kleine korstjes en bultjes op de huid, vaak gepaard met jeuk. Meestal vinden we de miliaire dermatitis op de rug en bij de staartbasis. Of rondom de kop en nek en de buik. Zelden zien we miliaire dermatitis op de poten.
Symmetrische of zelf veroorzaakte kaalheid (alopecia): kaalheid die door de kat zelf wordt veroorzaakt door overmatig poetsen of haren plukken. Meestal zien we dit op de buik, liezen en binnenzijde achterpoten. Echter kan de kat zich ook op de flanken, zijkant van achterpoten of de voorpoten kaal likken.
Eosinofiel granuloom complex (EGC): binnen het EGC onderscheiden we het (1) indolent ulcus op de lip, (2) eosinofiel granuloom op huid of bek en (3) eosinofiele plaque. Een granuloom is een type ontstekingsreactie als reactie op een irriterende stof of micro-organisme. Bij een eosinofiel granuloom vinden we voornamelijk eosinofielen, een type witte bloedcel die we vaak bij allergieën en parasieten zijn.
Voorkeurslocaties van de kop en nek ontvelling: tussen oren en ogen (preauriculair), rondom ogen (perioculair), wangen, hals en nek
Kop en nek ontvelling
Dit reactiepatroon wordt ook weleens ‘kop en nek pruritus‘ (jeuk) of ‘kop en nek excoriaties‘ (wondjes door krabben, krabdefecten) genoemd. Bij het huidreactiepatroon ‘kop en nek ontvelling’ ontstaan de wonden of ‘ontvelling’ door zelf-trauma.
Je kunt het zien als de ‘hotspot‘ van de kat. Door een trigger of onderliggende aandoening gaat de kat krabben. De huid gaat kapot en er ontstaat vaak een vochtige huidontsteking. Dit ziet er al vrij snel uit als een wond, met of zonder bloed. Door het krabben ontstaat er een defect in de huidbarrìere. Dit maakt de huid gevoelig voor bacteriële infecties.
Zoals de naam al aangeeft, ontstaan de krabdefecten en wonden rondom de kop en nek. Katten krabben vaak de huid tussen de oren en ogen kapot (preauriculaire huid), rondom de ogen (perioculair) of op de wangen. De plekken kunnen uitbreiden naar kin, hals en nek. Soms doen de oren en huid bovenop de kop ook mee.
Hoe ontstaan de klachten?
Jeuk, JEUK en nog eens jeuk…
De wonden en schaafplekken worden door intensief en overmatig krabben veroorzaakt. De kat kan binnen een korte tijd grote en diepe wonden maken met de scherpe nagels van de achterpoten. Soms ontstaan de wonden zelfs binnen enkele uren. Secundair ontstaat er vaak een bacteriële huidinfectie waardoor de kat nog meer jeuk kan ervaren én de wond niet kan genezen.
Symptomen
- Rode, geïrriteerde huid
- Krabwondjes: rode bultjes met korstjes (excoriaties)
- Kale plekken en afgebroken haren
- Schaafwonden met of zonder bloed
- Korsten
- Vochtige en/of stinkende huidontstekingen (wijst vaak op een bijkomende infectie)
Mogelijke oorzaken
De kat veroorzaakt de wonden zelf. In meeste gevallen is jeuk de directe oorzaak. Soms is er sprake van pijn (vaak aan het gebit) waardoor de kat ook gaat krabben. Dit onderscheid is niet altijd makkelijk te maken. Tot slot kunnen sommige katten de huid ook obsessief kapot krabben als uiting van een gedragsprobleem.
Voor elk van deze ’triggers’ zijn weer meerdere mogelijke oorzaken.
De meest voorkomende oorzaken van jeuk en wonden aan de kop/nek zijn:
- Mijten: oormijt, schurftmijt, demodex mijt
- Vlooienallergie
- Voedselovergevoeligheid
- Omgevingsallergie (Feline Atopic Skin Syndrome)
Minder voorkomende oorzaken zijn:
- (diepe) Schimmelinfectie
- Virale infecties (herpes/calici virus, koepokken)
- Muggenbeet overgevoeligheid
- Contact (irritant/allergie) dermatitis
- Medicijnovergevoeligheid
- Cutane mastocytose bij de kat
- Feline Orofacial Pain Syndrome (FOPS) (klik hier)
- Idiopathische ulceratieve dermatose*
* Idiopathisch betekent dat de precieze oorzaak en ontstaanswijze van de klachten niet bekend is
Belangrijke look-a-likes zijn huidtumoren en auto-immuun ziekten (bv pemphigus foliaceus). Hierbij kunnen er ook niet-genezende wonden rondom de kop gezien worden. Echter worden deze wonden initieel NIET door de kat zelf veroorzaakt. Naarmate de tijd verstrijkt, is het voor zowel eigenaar als dierenarts niet altijd terug te herleiden hoe de klachten zijn ontstaan (door de kat zelf of spontaan).
Behandeling
De behandeling bestaat uit meerdere componenten:
- Behandeling van de jeuk
- Wondbehandeling
- Voorkomen van zelf-trauma
- Achterhalen van de oorzaak
Het is belangrijk dat de wond kan genezen en de jeuk behandeld wordt. Dit doen we vaak door de jeuk te behandelen en zelf-trauma te voorkomen. Vaak is het ook goed om met behulp van wondbehandeling de genezing te bevorderen. Een bijkomende bacteriële huidinfectie moet onderzocht worden en behandeld worden (bacteriën voorkomen wondgenezing). Uiteraard is er een oorzaak die tevens ook aangepakt dient te worden.
Kop en nek ontvelling bij katten is vaak een hardnekkig en frustrerend probleem. Ben je al een tijd aan het worstelen en krijgen jij en je dierenarts het probleem maar niet onder controle? Vraag dan doorverwijzing naar een dermatoloog. Een dermatoloog voor dieren heeft veel ervaring met dit soort problemen.
Behandeling van de jeuk
De krabplekken op de kop en nek worden door de kat zelf veroorzaakt. Het is daarom erg belangrijk dat de jeuk en ontsteking behandeld worden. Als de kat stopt met krabben en de ontsteking c.q. allergische reactie wordt geremd, kan de huid genezen.
Bij katten zijn er, in tegenstelling tot de hond, helaas maar weinig effectieve, geregistreerde diergeneesmiddelen die snel werken. In de praktijk wordt er daarom bijna altijd gebruik gemaakt van corticosteroïden. Dit geven we bij voorkeur als een kuur met tabletten. Langwerkende (depot) injecties kunnen het beste vermeden worden in verband meer risico op bijwerkingen en lagere effectiviteit.
Of andere anti-jeuk medicijnen of ontstekingsremmers een optie zijn, kan de dierenarts of dermatoloog bepalen nadat hij/zij de kat heeft nagekeken.
Wondbehandeling
Bij wondgenezing zien we een ontstekingsreactie van het afweersysteem. De stofjes die bij de ontsteking vrijkomen kunnen ook voor jeuk zorgen. Als de huid lange tijd ontstoken is, dan wordt er littekenweefsel gevormd. Ook littekens kunnen jeuken. Daarnaast kunnen bacteriën voor extra jeuk zorgen en ervoor zorgen dat de wond niet kan genezen.
Naast de anti-jeuk behandeling is wondverzorging vaak belangrijk voor het genezingsproces. Echter kan wondbehandeling ook averechts werken bij katten met kop en nek ontvelling! Veel katten gaan juist extra krabben na toediening van een zalf. Dus niet bij alle katten is wondbehandeling onderdeel van het behandelplan.
Er bestaan vele huidverzorgingsproducten zoals crèmes en zalfjes. Ik kan zo wel 10 verschillende producten opnoemen die verkocht worden als hét beste product voor behandeling van wonden. Ze kunnen hydraterend, verzachtend, jeukstillend of antibacterieel werken. Een bekend voorbeeld bij wondjes is natuurlijk honingzalf of -gel. Dit werkt vaak antibacterieel en bevordert de wondgenezing.
Het type wond en eventuele aanwezige infectie bepaalt welk product het beste ingezet kan worden. De dierenarts of dermatoloog kan je hierin het beste adviseren na klinisch en microscopisch onderzoek.
Zelf heb ik hele goede ervaring met Remedy+ Cerazinc crème. Het bevat honing, zink en wat hydraterende ingrediënten zoals glycerine. De crème wordt snel opgenomen door de huid (beter dan een zalf) en prikt niet. Mijn ervaring is ook dat de wond snel indroogt (door het zink) en de kat de crème niet oplikt. Meestal is 1x per dag of om de dag zalven voldoende maar het mag ook 2x daags aangebracht worden (dun laagje!).
Idealiter wordt de huid elke keer van tevoren schoongemaakt en zalfresten verwijderd. Dit kun je bijvoorbeeld met de Maxani cleanser spray doen of met speciale doekjes. De cleanser spray breng je ruim aan op een steriel gaasje of wattenschijfje zodat deze nat wordt. Dan kun je met zachte hand deppend de huid schoonmaken (niet wrijven!). Ditzelfde doe je met speciale doekjes zoals Maxani Regular wipes. Er bestaan ook ontsmettende doekjes met chloorhexidine die je kunt gebruiken maar die kunnen ook de huid juist irriteren.
Voorkomen van zelf-trauma
De huid kan niet genezen als de kat zichzelf blijft krabben. Bij sommige katten kan het daarom nodig zijn om hulpmiddelen in te zetten om zelf-trauma te voorkomen. Niet bij alle katten met kop en nek ontvelling is het mogelijk om deze hulpmiddelen in te zetten (door diverse redenen). Soms werkt het averechts (opsluiten van de wond, stress, paniek, schuren van kraag) en soms is het niet nodig (de medicatie en wondbehandeling kunnen heel snel werken afhankelijk van de dosering en gekozen producten).
Heel vaak krijgt de kat een kraag om. Maar zonder de jeuk te remmen is het omdoen van een kraag niet het meest diervriendelijke wat we kunnen doen. De kat heeft namelijk ontzettende jeuk maar kan zichzelf niet krabben door de kraag. Het voorkomt dat de kat de plekken erger maakt maar hoe zou je het zelf vinden als je niet kunt krabben terwijl je erg veel jeuk hebt?
Opties ter voorkoming van zelf-trauma (mits de jeuk en wond ook behandeld worden)
- Kraag
- MPS-shirt (voor plekken op de nek/hals)
- Bandana / tennissok*
- Nagelkapjes (bv. Soft Paws)
* In de praktijk maak ik regelmatig gebruik van een tennissok (grootste maat). Knip hierbij het onderste deel van de sok (vanaf enkel naar tenen) af en plaats het overige deel, wat normaliter op enkel/onderbeen zit, om de nek van de kat. Zorg ervoor dat de sok niet te strak zit en houdt de kat een aantal uur in de gaten nadat je de sok om hebt gedaan. Hij/zij kat kan namelijk in paniek raken of vast komen te zitten. Verschoon de sok dagelijks en was deze op >40 graden in de wasmachine
