Voedselovergevoeligheid
Honden en katten met jeuk, oorontsteking of andere huidklachten maar ook maag-darm klachten kunnen last hebben van een voedselovergevoeligheid. De klachten kunnen ontstaan door een intolerantie of allergie voor één of meerdere ingrediënten in de voeding, tussendoortjes of kauwartikelen.
Omdat we aan de buitenkant niet kunnen zeggen of het om een intolerantie of allergie gaat, spreken we over voedselovergevoeligheid.
Er zijn naast huid- en maag-darm klachten natuurlijk nog meer lichamelijke klachten die een dier kan ontwikkelen als hij/zij negatief op de voeding reageert of wanneer de voeding niet aansluit bij de behoeften van de hond of kat. Hieronder een lijst met klachten die ik het meeste op de dermatologie afdeling zie.
Klachten waarbij voeding een rol kan spelen:
Hond:
- Jeuk
- Oorontsteking
- Hotspots
- Maag-darm klachten zoals braken of diarree (veel of vaak ontlasting, dunnere consistentie)
- Slechte of matige eetlust, kieskeurige eters
- Afvallen ondanks goede eetlust
- Symmetrische lupoïde onychodystrofie (SLO)
- Slechte vachtconditie en seborroe (klik hier)
- Gedragsproblemen en hyperactiviteit
Kat:
- Jeuk
- Oorontsteking
- Eosinofiel granuloom complex
- Kop en nek ontvelling (kat) (klik hier)
- Miliaire dermatitis (kat)
- Zelf veroorzaakte kaalheid (kat) (klik hier)
- Maag-darm klachten zoals braken of diarree
- Afvallen ondanks goede eetlust
Hoe kom je erachter dat jouw hond of kat voedselovergevoeligheid heeft?
De diagnose wordt gesteld aan de hand van zgn. eliminatiedieet. In het artikel ‘Het eliminatiedieet bij hond en kat‘ lees je alles over deze diagnostische test. Veel mensen denken dat het eliminatiedieet één soort dieet is of dat het geven van hypoallergene voeding an sich al voldoende is. Helaas ligt het allemaal wat gecompliceerder. In dit artikel lees je wat hypoallergene voeding is en worden de verschillende soorten en eigenschappen van deze voeding verder toegelicht.
Speciaal dieet
De term ‘hypoallergeen‘ wordt ontzettend veel gebruikt bij voeding en cosmetica. Bij gebruik van hypoallergene producten is er (in principe) weinig tot geen kans op een allergische reactie. Echter is zo’n reactie nooit 100% uit te sluiten. Helaas is het ook geen beschermde term en hoeft een product niet aan bepaalde eisen te voldoen.
Er zijn ontelbare merken honden- en kattenvoer die een hypoallergeen dieet in het assortiment hebben. Dit kan een speciaal dieet met gehydrolyseerde eiwitten zijn (meestal via de dierenarts) maar ook normale voeding via de dierenspeciaalzaak of webshops.
Mogelijke eigenschappen of claims van hypoallergene voeding:
- beperkt aantal ingrediënten
- bevat géén veel voorkomende voedselallergenen zoals rund en kip
- één eiwit- en één koolhydraatbron
- licht verteerbare ingrediënten
- bevat géén zuivel, granen of gluten
- unieke eiwitbronnen
- specifieke samenstelling
- laag in allergenen
- bevat gehydrolyseerde eiwitten
In voeding met weinig tot geen kans op een allergische reactie zou je in principe géén veel voorkomende allergenen verwachten. Hieronder vind je een overzicht van meest voorkomende allergenen in de voeding bij hond en kat op basis van wetenschappelijke onderzoeken. Over het algemeen komt deze lijst overeen met hetgeen we in de praktijk zien, al verschilt dit wel per regio, land of werelddeel.
Meest voorkomende allergenen in de voeding
Hond:
- Rund (34%)
- Zuivel (17%)
- Kip (15%)
- Tarwe (13%)
- Lam (14,5%)
- Soja (6%)
- Maïs (4%)
- Ei (4%)
- Varken (2%)
- Vis (2%)
- Rijst (2%)
Kat:
- Rund (18%)
- Vis (17%)
- Kip (5%)
- Tarwe (4%)
- Mais (4%)
- Zuivel (4%)
- Lam (3%)
Bron: Mueller, R.S., Olivry, T. & Prélaud, P. Critically appraised topic on adverse food reactions of companion animals (2): common food allergen sources in dogs and cats. BMC Vet Res 12, 9 (2016)
Soorten hypoallergene voeding
- Beperkt aantal ingrediënten
- Eén eiwitbron en één koolhydraatbron
- Unieke eiwitbron
- Gehydrolyseerde eiwitten
- Vegetarische voeding
Hieronder lees je meer over de verschillende soorten hypoallergene voeding:
1. Beperkt aantal ingrediënten
Het beste voorbeeld van een dieet met een beperkt aantal ingrediënten is het ‘zelfkook dieet‘. Hierbij bereid en kook je de maaltijd voor jouw huisdier zelf. In meeste gevallen wordt dit type dieet als eliminatiedieet voor het stellen van de diagnose voedselovergevoeligheid gebruikt of bij medische noodzaak. Er zijn echter ook mensen die voor hun huisdier zonder gezondheidsproblemen ‘koken’, vaak aan de hand van een ‘BARF’ dieet (rauw vlees).
Indien je zelf wilt koken voor je huisdier, zorg dan dat de voeding volledig uitgebalanceerd is en voldoet aan de specifieke behoeften van jouw hond of kat. Dit kun je het beste laten doen door een dierenarts-specialist voeding of een dierenartsenpraktijk die gebruik maakt van een calculator (bv. FeedWise). Er bestaan tegenwoordig ook voedingsdeskundigen of diëtisten voor dieren. Sommige maken ook gebruik van calculators of hebben ruime ervaring bij het uitbalanceren van de voeding. Dit is echter geen beschermd beroep noch zijn er erkende opleidingen waar diploma’s voor dit vakgebied te behalen zijn.
Naast het ‘zelf koken’ of BARF dieet zijn er ook commerciële diervoeders die claimen een beperkt aantal ingrediënten te hebben. Vaak gaat dit om één van de andere hypoallergene voersoorten (zie verder). Het idee van zelf koken en BARF is dat er zo veel mogelijk verse ingrediënten in het dieet zitten en zo min mogelijk bewerkte voeding of E-nummers.
2. Eén eiwit- en koolhydraatbron
Vrijwel alle allergische reacties zijn gericht tegen eiwitstructuren. In meeste honden- en kattenvoer zitten meerdere eiwitbronnen. Hypoallergene voeding kan bijvoorbeeld maar één eiwitbron bevatten om de kans op een allergische reactie te beperken. Er wordt meestal gekozen voor een dierlijk eiwit waar weinig dieren op reageren. Het gaat dan meestal over unieke dierlijke eiwitten of plantaardige eiwitten (zie verder). Let op, onterecht worden lam en vis/zalm vaak als hypoallergeen bestempeld!
Naast eiwitten zitten er in dierenvoer (brok/blik) ook koolhydraten als bron van energie. Hypoallergene voeding kan naast één eiwitbron ook maar één koolhydraatbron bevatten. Waarom is dat?
Wat hebben koolhydraten met allergieën te maken? Koolhydraten zijn verschillende soorten suikers (mono-, di-, oligo- en polysachariden) en zijn grofweg in te delen in zetmeel en suiker. In het lichaam worden koolhydraten afgebroken tot glucose, een belangrijke brandstof. In brok- en blikvoer worden koolhydraten vaak in de vorm van zetmeel aangeboden. De belangrijkste bronnen voor zetmeel zijn graanproducten, aardappelen en peulvruchten. Granen en graanproducten bevatten naast koolhydraten en vezels ook eiwitten, vitaminen en mineralen. In rijst en tarwe zitten dus ook eiwitten waar het lichaam op kan reageren. Om deze reden bevat sommige hypoallergene voeding maar één koolhydraatbron. Er zijn ook hypoallergene voeders op de markt waarbij de eiwitten uit de granen gehaald zijn, bijvoorbeeld mäiszetmeel (het zetmeel is gescheiden van de eiwitten via een zuiveringsproces) waardoor de kans op een allergische reactie kleiner is.
In de toggle hieronder lees je meer over granen, gluten en graanvrij voer.
Granen, gluten en graanvrij voer
Granen zijn de zaden of vruchten van gewassen uit de familie van grassen. Er zijn meerdere soorten granen: rijst, tarwe, maïs, haver, gerst, rogge, spelt en gierst. Soms staan de granen niet als zodanig op het etiket vernoemd omdat de koolhydraten aanwezig zijn in de vorm van bloem of meel. Dit wordt namelijk gemaakt van gemalen graansoorten.
Als we het hebben over voedselovergevoeligheid komen granen, gluten en graanvrij voer vaak de hoek om kijken. Gluten zijn eiwitten die in de graankorrel aanwezig zijn. Gelukkig bevatten niet alle granen gluten. Er zitten bijvoorbeeld géén gluten in: rijst, maïs, gierst en teff. Ook aardappelen, quinoa en boekweit zijn glutenvrij.
Bij mensen kunnen gluten voor gezondheidsproblemen zorgen. De meest bekende aandoening is coeliakie (gluten-allergie) maar er zijn binnen de (orthomoleculaire) geneeskunde ook theorieën en aanwijzingen dat glutenintolerantie voor grote problemen zorgen (klik hier voor meer informatie). Gliadine (vormt samen met glutenine het eiwit gluten) kan het darmslijmvlies van de dunne darm beschadigen en het ‘leaky gut syndrome‘ veroorzaken. Hierbij is de doorlaatbaarheid van de darmen verhoogd en wordt het afweersysteem van de darmen geactiveerd met diverse gevolgen van dien.
Het ‘leaky gut syndrome’ is echter geen medische diagnose die bewezen of weerlegd kan worden. Er zijn bij huisdieren naar mijn weten geen onderzoeken naar dit fenomeen en de gevolgen hiervan gedaan. Met betrekking tot een gluten-allergie, kennen we bij honden een rasgebonden glutenovergevoeligheid (bij de Border terriër en Ierse Setter).
Is granenvrij voer geschikt als eliminatiedieet? Naar mijn mening niet. In een graanvrije brok kan nog steeds een eiwitbron aanwezig zijn waar het dier op kan reageren, zeker als dit een relatief veel voorkomende eiwitbron is zoals lam of vis.
Daarnaast geeft een graanvrij dieet niet altijd garantie op de afwezigheid van gluten vanwege ‘verontreiniging in de fabriek’. Het is niet één van de meest betrouwbare opties van hypoallergene voeding. Verdwijnen de klachten van jouw hond op deze voeding? Super! Maar zie je geen verschil… dan is voedselovergevoeligheid nog niet uitgesloten en is een 2e eliminatiedieet aan te raden.
3. Unieke eiwitbron
Veel voeding wordt als hypoallergeen aangeprezen vanwege de specifieke samenstelling en nauwkeurige selectie van ingrediënten. Hierbij zijn de eiwit- en koolhydraatbron het allerbelangrijkste. Er bestaan vele ‘novel protein diets‘ op de markt. Deze diëten zijn een veel gebruikt type eliminatiedieet. Ze bevatten meestal unieke dierlijke eiwitten die niet vaak in commerciële voedingen gebruikt wordt.
Hierbij kun je denken aan:
- konijn
- paard
- insecten
- kangoeroe
- struisvogel
- hert
- rendier
- wild zwijn
- gevogelte zoals eend, kalkoen, fazant
- geit
Hypoallergene voeding o.b.v. een unieke eiwitbron is verkrijgbaar in: brokken, blikvoeding, KVV (Kant-en-klaar Vers Vlees) en zelfkook dieet.
Zoals eerder aangegeven vind ik dat vis/zalm en lam hier niet toe behoren omdat deze diersoorten al jaren in veel (hypoallergene) voeding gebruikt worden.
4. Gehydryolseerde eiwitten
In de loop van de jaren zijn er brokken op de markt gekomen met zgn. ‘gehydrolyseerde eiwitten‘. Dit zijn eiwitten die in kleine stukjes geknipt zijn (zie afbeelding hieronder). Het afweersysteem zal de gehydrolyseerde eiwitten minder snel herkennen en waardoor de kans kleiner is dat het afweersysteem overmatig of afwijkend zal reageren op een eiwit. Om deze reden worden diëten met gehydrolyseerde eiwitten vaak ‘hypoallergeen’ genoemd. De kans op een negatieve of allergische reactie is kleiner in vergelijking met normale voeding (incl. granenvrij voer) en novel protein diets.
De grootte van de eiwitten bepaalt of het afweersysteem de eiwitten kan herkennen. Hoe kleiner de eiwitten, hoe kleiner de kans en des te betrouwbaarder het dieet is.
Eiwitten bestaan uit ketens van aminozuren, vaak grote aantallen. Bij hydrolyse worden de eiwitten in stukken geknipt. Dit proces kan resulteren in losse aminozuren of peptiden. Peptiden zijn moleculen die bestaan uit een klein aantal aminozuren.
Het hydrolyse proces verschilt per fabriek en dus per voeding. In de ene voeding zitten gehydrolyseerde eiwitten ter grootte van losse aminozuren (meest betrouwbaar) en in andere voeding zitten gehydrolyseerd eiwitten ter grootte van peptiden (met of zonder losse aminozuren). In de afbeelding hieronder kun je het verschil zien.
Als na hydrolyse de combinatie van aminozuren waar het afweersysteem antilichamen tegen maakt, nog steeds aanwezig is, dan zal de hond of kat ondanks het hypoallergene voer met gehydrolyseerde eiwitten nog steeds negatief op de voeding reageren en klachten hebben. Voor het stellen van de diagnose gebruiken we daarom het liefst een dieet met zo klein mogelijke eiwitten (losse aminozuren).
Het nadeel van voeding met gehydrolyseerde eiwitten zijn de kosten en smakelijkheid. Het voer is vaak duurder in vergelijking met andere hypoallergene diëten en dieren vinden de brokken of blikvoeding vaak minder lekker.
Momenteel bevat de Anallergenic voeding van Royal Canin (hond + kat) de kleinste gehydrolyseerde eiwitten. Helaas is er geen blik- of natvoer variant van deze voeding verkrijgbaar. Klik op de afbeelding hieronder om direct naar de Medpets webshop te gaan (affilatelink).
Let op, niet te verwarren met Hypoallergenic van Royal Canin!
Bij Zoopus is deze voeding ook te bestellen. Voor de hond scheelt dit bijna 10 euro per zak van 8 kg, de prijs voor katten scheelt bijna niets. Klik hier voor de hondenvariant en klik hier voor de kattenvariant (affiliatelinks). Beide webshops bieden kortingen als je de voeding opnieuw koopt (bij herhaling).
Ultra-hypoallergeen
De term ‘ultra-hypoallergeen’ wordt soms als USP (unique selling point) gebruikt door bepaalde merken (bv. Brit, Calibra of Farmina VetLife). Deze voeding bevat één eiwit- en één koolhydraatbron met bijvoorbeeld insecten of vis. Ook deze term is niet beschermd en hoeft niet te voldoen aan bepaalde eisen.
Dermatologen gebruiken de term ‘ultra-hypoallergeen’ meestal om hypoallergene voeding met gehydrolyseerde eiwitten in de vorm van losse aminozuren te onderscheiden van hypoallergene voeding met grotere eiwitstructuren (bv. peptiden).
5. Vegetarische voeding
Tot slot kan vegetarische voeding als hypoallergeen dieet ingezet worden. Dit kan in de vorm van een zelfbereid dieet (zelf koken) of commerciële voeding (brok of blikvoer). Meeste reacties zijn gericht tegen dierlijke eiwitten dus door voeding te geven zónder dierlijke eiwitten is de kans klein(er) dat het afweersysteem averechts zal reageren. Echter staat soja, een veel gebruikte plantaardige eiwitbron, in de top 10 van meest voorkomende allergenen bij de hond. Daarnaast kunnen dieren ook op de eiwitten in koolhydraten reageren, zoals hierboven uitgelegd is. Er is helaas weinig wetenschappelijke onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid van dit type hypoallergene voeding als eliminatiedieet.
Er bestaat een hypoallergeen commercieel dieet waarbij de soja-eiwitten gehydrolyseerd zijn. Hierdoor is de kans op een reactie kleiner. Het is voor zowel de hond (brok + blik) als kat (brok) verkrijgbaar. Klik op de afbeelding hieronder om direct naar de Medpets webshop te gaan (affilatelink).
Bij Zoopus is deze voeding ook te bestellen. De prijzen verschillen niet veel tussen de webshops, Zooplus is meestal wel iets goedkoper. Klik hier voor de hondenvariant en klik hier voor de kattenvariant (affiliatelinks). Beide webshops bieden kortingen als je de voeding opnieuw koopt (bij herhaling).
Wat is nou het beste hypoallergene voer?
Lees hier binnenkort meer over in een nieuwe blog.
