Essentiële vetzuren
Essentiële vetzuren zijn verzuren die het lichaam niet (vanuit andere vetzuren) kan maken. Strikt genomen zijn dat enkel linolzuur (linoleic acid, LA, omega 6 vetzuur) en alfa-linoleenzuur (alpha-linolenic acid, ALA, omega 3 vetzuur). Echter wordt er vaak verwezen naar linolzuur, gamma-linoleenzuur (gamma-linolenic acid, GLA, omega 6), EPA en DHA (omega 3 vetzuren), als men het over ‘essentiële vetzuren’ heeft. Meestal wordt er ook direct gesproken over omega -3 en omega -6 vetzuren.
Meervoudig onverzadigde vetzuren zoals omega -3 en -6 vetzuren spelen een belangrijke rol in het lichaam. Zo zijn het immuun- en hormoonsysteem, zenuwstelsel en bloedvaten voor een goede werking afhankelijk van deze vetzuren. Ook spelen ze belangrijke rol bij ondersteuning van diverse functies van de huid én vacht.
In de afbeelding hieronder zie je de belangrijkste omega -3 en -6 vetzuren en hoe zij in het lichaam worden gemaakt vanuit linolzuur en alfa-linoleenzuur, de ware essentiële vetzuren, vanuit de voeding.
Honden en katten hebben beperkte mogelijkheden om GLA, DGLA, EPA en DHA te maken vanuit de ‘moederstofjes’ linolzuur en alfa-linoleenzuur. De kat nog iets meer dan de hond, dit heeft te maken met bepaalde enzymen. Het lichaam gebruikt tevens dezelfde enzymen om omega-3 en omega-6 vetzuren om te zetten. Deze enzymen zijn niet oneindig aanwezig.
De verhouding van vetzuren speelt hierbij een belangrijke rol. Teveel van het ene stofje, gaat ten koste van de balans en werking van de andere stofjes.
Wat doen essentiële vetzuren?
Essentiële vetzuren zijn een bron van energie en kunnen in het vetweefsel ingebouwd worden. Ze zorgen ook voor transport van cholesterol, opbouw van celmembranen en hebben invloed op de eigenschappen en werking van membraan-eiwitten zoals receptoren, enzymen en ionkanalen. Dankzij de werking op diverse membraan-eiwitten hebben essentiële vetzuren effect op de binding van steroïden en hormonen op hun receptoren en kunnen ze sommige afweerfuncties aanpassen.
Essentiële vetzuren zijn voorlopers van veel verschillende stofjes zoals prostaglandines, leukotrienen en thromboxanen. Dit zijn belangrijke stofjes die betrokken zijn bij ontstekingsreactie. Zo’n ontstekingsreactie heeft meestal als doel om een bedreiging voor het lichaam te verwijderen of neutraliseren maar is bijvoorbeeld ook betrokken bij de wondgenezing. Ontstekingsreacties en deze stofjes spelen dus een rol in de afweer.
In de praktijk worden omega -3 vetzuren meestal ingezet vanwege ontstekingsremmende werking en rol binnen het afweersysteem. Omega -6 vetzuren worden met name gebruikt voor gunstige effecten op de huid barrière (linolzuur) en ontstekingsremmende werking van gamma-linoleenzuur (GLA).
Omega vetzuren en huidproblemen
Het extra bijgeven van omega -3 en/of -6 vetzuren, ofwel supplementeren, wordt in de praktijk veel gedaan. Deze vetzuren hebben meerdere gunstige effecten op de gezondheid en kunnen bij diverse aandoeningen helpen. Naast de positieve effecten bij o.a. gewrichtsproblemen, worden omega -3 en/of -6 vetzuren ook bij huidallergieën, auto-immuun en immuungemeerde huidaandoeningen gegeven. Daarnaast kunnen de vetzuren ook helpen bij vachtproblemen en zgn. keratinisatiestoornissen.
Er zijn dus ontzettend veel huidproblemen waarbij omega vetzuren een gunstig effect zouden kunnen hebben. Helaas verschilt het effect per aandoening en zijn er ook grote individuele variaties. D.w.z. bij het ene dier doet het niets en bij het andere dier lijkt het wel een wondermiddel. Ook wordt het eventuele gunstige effect bepaalt door de samenstelling van de hoofdvoeding, eerdere supplementatie van vetzuren, dosering en verhouding van de extra gegeven vetzuren maar denk ook aan het stadium van de ziekte (preventief, acuut, chronisch). Tot slot wordt er ook een verschil gezien tussen combinatie-behandelingen en zgn. ‘monotherapie’. Bij sommige aandoeningen blijven andere medicatie nodig en bij andere aandoeningen of dieren kunnen de vetzuren als enige behandeling de klachten onder controle houden. Door middel van wetenschappelijk onderzoek is aangetoond dat omega -3 en/of -6 vetzuren de behoefte aan medicatie kunnen verlagen waardoor een hond of kat een lagere dosering van een medicijn zoals prednison of cyclosporine nodig heeft.
Bij de volgende huidproblemen kunnen omega -3 en/of -6 vetzuren een gunstig effect hebben:
- Omgevingsallergie
- Sebaceous adenitis (klik hier)
- Pemphigus foliaceus (klik hier)
- Symmetrische lupoïde onychodystrofie (SLO)
- Seborroe
- Droge huid en vacht
- Diverse alopecia aandoeningen
Klopt het dat omega 6 vetzuren ontsteking bevorderen?
Zoals bij veel dingen in het leven is er een balans nodig tussen omega -3 en -6 vetzuren. De bekendste omega -6 vetzuren zijn linolzuur (LA) en arachidonzuur (AA) en voor de omega -3 vetzuren zijn dat ALA, EPA (eicosapentaeenzuur ) en DHA (docasahexaeenzuur). Linolzuur en alfa-linoleenzuur zijn ‘basis omega vetzuren’. Het lichaam kan door middel van enzymen deze stofjes omzetten in o.a. GLA, AA, EPA en DHA (zie afbeelding bovenaan de pagina). De enzymen die hiervoor nodig zijn worden door beide paden gebruikt. De omega -3 en -6 vetzuren delen de enzymen; een overmaat aan het ene vetzuur kan zorgen voor verminderde werking van het andere vetzuur.
Zijn er meer omega -6 vetzuren in het dieet aanwezig dan zou dit ten koste kunnen gaan van de omzetting van omega -3 vetzuren. Minder omega -3 vetzuren zou een verminderde ontstekingsremmende werking kunnen betekenen en omega -6 vetzuren zouden ontstekingen kunnen bevorderen.
Linolzuur is nodig voor behoud van een gehydrateerde opperhuid en goed functioneren van de huidbarrière. Het regelt het waterverlies in de buitenste cellaag van de opperhuid (stratum corneum). Het is namelijk een belangrijk onderdeel van ceramiden. Ceramiden zijn het hoofdbestanddeel van de vetlaag tussen de huidcellen. Bij een tekort aan linolzuur kunnen andere vetzuren deze functie overnemen. Echter is de vorming van de opperhuid dan niet optimaal en kunnen dieren een schilferige huid vertonen.
Arachidonzuur (AA, omega 6) speelt een belangrijke rol bij stofwisselingsprocessen en is een voorloper van mediatoren en ontstekingsstofjes zoals prostaglandines en cytokinen. Net zoals EPA en DHA is AA ook belangrijk voor het centrale zenuwstelsel. Prostaglandinen staan bekend als ontstekingsbevorderdende stofjes. Maar niet alle prostaglandines hebben hetzelfde effect. Type 1 en 3 prostaglandines hebben gunstige effecten. Type 2 prostaglandines zijn ‘ongunstig’. Zowel AA als EPA maken via lipoxygenase ontstekingseiwitten (leukotrienen) aan. De leukotrienen van EPA zijn minder inflammatoir.
Tot slot bevorderen niet alle omega -6 vetzuren ontsteking. Arachidonzuur produceert als enige omega -6 vetzuur ‘ongunstige’ ontstekingsstofjes. Linolzuur is dus nodig voor onderhoud van een goede huid barrière en vochtbalans van de opperhuid en zal niet verder omgezet worden in AA. Dihomo-gamma-linoleenzuur (DGLA, omega 6) maakt ontstekingsremmende type 1 prostaglandines aan.
Zowel ontstekingsremmende als ontstekingsbevorderende stofjes spelen een rol binnen het afweersysteem.
Of omega -6 vetzuren ontsteking bevorderen, hangt van meerdere factoren af.
Wel of geen vetzuren bijgeven?
Bij gezonde honden en katten die complete en goed uitgebalanceerde voeding krijgen, is het niet noodzakelijk om extra essentiële vetzuren te geven. Het is momenteel niet bekend of het supplementeren van bepaalde vetzuren (bij gezonde dieren) een beschermend effect tegen het ontwikkelen van bepaalde aandoeningen kan hebben. Het inzetten van vetzuren als preventie wordt daarom nog niet geadviseerd of toegepast.
Heeft jouw hond of kat een (huid)aandoening, dan kan het supplementeren in veel gevallen wel zinvol zijn. Er zijn helaas geen richtlijnen of algemene adviezen te geven welke vetzuren (omega -3, omega -6 of allebei) en doseringen het beste werken. Dit wordt ook voor een groot deel bepaald door de aandoening en eventuele andere medicatie. Tot slot moet er per hond of kat gekeken worden naar de hoofdvoeding om een berekening en inschatting te kunnen maken.
Voor persoonlijk advies kun je in de toekomst gebruik maken van een e-mail consult of voedingsadvies via het Evidensia Dierenziekenhuis Hart van Brabant. Hou mijn social media kanalen in de gaten voor meer informatie.
