Behandeling van huidinfecties

jul, 2024

| In Alle artikelen, Allergie, Hond, Huidinfectie, Kat, Producten

Huidinfecties en overgroei

Honden en katten kunnen last krijgen van huidinfecties of een overgroei van gisten en/of bacteriën (micro-organismen). Er zijn veel verschillende oorzaken voor het ontstaan van zo’n huidinfectie of disbalans van de huidflora. Dit zijn vooral onderliggende ziektes zoals allergieën of hormonale problemen. Maar het kan ook het gevolg zijn van andere oorzaken. Zoals huidbeschadigingen door (zelf)trauma zoals we vaak zien bij kop en nek ontvelling bij de kat en bijtwonden of een complicatie na een operatie (wondinfectie). Maar denk ook aan honden (met een dichte vacht) die frequent zwemmen waarbij de vacht en huid te lang vochtig/nat blijven.

In het artikel ‘Huidinfecties bij de hond‘ lees je welke symptomen honden met een huidinfectie laten zien. In dit artikel lees je meer over de diagnose en behandeling van huidinfecties en overgroei bij honden én katten.

Er is altijd een oorzaak voor een disbalans van de huidflora en het ontstaan van huidinfecties!

Diagnose

Op basis van de symptomen (en geur) bestaat er meestal het vermoeden op een disbalans van de huidflora. Om vast te stellen of er sprake is van een overgroei of infectie neemt de dierenarts meerdere monsters van de huid voor cytologisch onderzoek. Het dier hoeft hiervoor niet onder sedatie gebruikt te worden, de monstername is niet pijnlijk.

Onder de microscoop worden de monsters (na uitvoering van een speciale kleuring) nagekeken en kan de dierenarts beoordelen of er een overgroei/infectie aanwezig is. Zo ja, dan kan de dierenarts bepalen of het om bacteriën en/of gisten gaan. Met enige ervaring kan de dierenarts ook vaststellen welk type bacteriën er aanwezig zijn (coccen of staafvormige bacteriën). Naast micro-organismen, kijkt de dierenarts naar de aanwezigheid van huidcellen (hoeveelheid, type) en ontstekingscellen (hoeveel, type, fagocytose) beoordelen.

Deze informatie kan gebruikt worden om te bepalen hoe de infectie (of overgroei) het beste behandeld kan worden. Daarnaast zijn de bevindingen van het eerste cytologische onderzoek een goede graadmeter om het effect van de behandeling bij de controle(s) te beoordelen. Vooral bij oorproblemen is dit onderzoek een must!

Ik weet dat er collega-dierenartsen zijn die claimen dat cytologisch onderzoek geen meerwaarde heeft. Zeker als ze shampoos inzetten die zowel bacteriën als gisten aanpakken. “Dan maakt het niet uit wat er op de huid zit, de shampoo doodt het toch wel”. Daar zit wellicht een kern van waarheid in, maar als dermatologisch dierenarts vind ik de informatie van cytologie essentieel om een behandelschema te bepalen. Wellicht is een shampoo niet nodig en kan worden volstaan met een mousse of zalfje. Het voorkomt in mijn ogen onnodig dingen uitproberen en zorgt voor de snelste weg naar herstel (op een veilige en effectieve manier).

Zeker wanneer de klachten niet verbeteren of steeds terug blijven komen, biedt cytologisch onderzoek onmisbare informatie om de infectie (of overgroei) veilig en effectief te behandelen.

Sommige dierenartsen of eigenaren stellen de diagnose van Malassezia dermatitis vaak op basis van geur. Laat je echter niet foppen door de geur, ook een overgroei of infectie met bacteriën kan precies zo ruiken.

Voor het goed beoordelen van huidmonsters voor cytologie, is wel enige kennis en ervaring vereist (m.b.t. monstername, uitvoering van kleuring tot bediening en instellingen van de microscoop).

Behandeling

Niet elke huidinfectie wordt hetzelfde behandeld. Ook maken we in de behandeling vaak een onderscheid tussen een ware infectie en overgroei van micro-organismen (disbalans). Het behandelplan wordt onder andere bepaald door de ernst en type huidinfectie (of overgroei) en uitgebreidheid van de symptomen. Daarnaast spelen het dier (hond of kat) en de wensen of beperkingen van eigenaren een belangrijke rol.

Omdat er altijd een onderliggende oorzaak is voor de huidinfectie of disbalans van de huidflora, is het tevens belangrijk dat deze onderzocht én behandeld wordt. We zien vaak dat wanneer de onderliggende aandoening onder controle is (of behandeld wordt) dat de huid zich daarna vanzelf hersteld. Wees daarom voorzichtig en terughoudend met het gebruik van antibiotica! Dat is lang niet altijd nodig bij de behandeling van huidinfecties. De toenemende antibiotica resistentie speelt hier natuurlijk ook een belangrijke rol.

Topicale of systemische behandeling

Bij de behandeling van huidinfecties met bacteriën en/of gisten hebben we de keuze tussen topicale en systemische behandeling. Bij de topicale behandeling behandelen we van buitenaf met een shampoo of andere medicinale huidverzorgingsproducten. Bij systemische behandeling behandelen we van binnenuit met orale medicatie (tabletten, capsules, vloeistof) zoals antibiotica of antischimmel medicatie. Deze medicijnen hebben vaak bijwerkingen en kunnen belastend voor het lichaam zijn (o.a. lever en darmflora). Vandaar dat we de voorkeur hebben voor topicale behandeling bij huidinfecties en overgroei met micro-organismen.

In de afbeelding hieronder zie je een overzicht met mogelijke behandelopties:

Over het algemeen behandelen we een huidinfectie of disbalans bij voorkeur met een speciale antimicrobiële shampoo. Het voordeel van een shampoo is dat het korstjes, schilfers en vuil verwijdert. Dankzij de speciale ingrediënten worden de bacteriën en gisten ook gedood of verzwakt.

De laatste jaren is er door middel van wetenschappelijk onderzoek, maar ook ervaringen in de praktijk, aangetoond dat we niet altijd een shampoo nodig hebben. Medicinale huidverzorgingsproducten zoals een mousse/spray, doekjes of zalfjes kunnen ook goed ingezet worden bij de behandeling van huidinfecties.

Bij katten wordt topicale behandeling niet zo vaak ingezet. Dit heeft o.a. te maken met het feit dat meeste katten zich niet laten wassen (hekel aan water) en ze vanwege hun poetsgedrag de ‘leave-in’ producten kunnen binnen krijgen. Dit laatste vormt een risico op evt bijwerkingen en kan de werkzaamheid van de producten verlagen.

Er worden ook vaak combinaties van behandelopties gemaakt. In meeste gevallen zal de overgroei of infectie binnen 1 maand onder controle zijn. Na start van de behandeling verwacht je ongeacht de keuze wel verbetering te zien binnen 1-2 weken.
Wordt jouw hond of kat momenteel behandeld voor een huidinfectie/disbalans en zie je geen verbetering binnen dit tijdbestek? Dan is doorverwijzing naar een dermatoloog wellicht een goede optie.

Maar hoe ziet zo'n behandelschema eruit? Welke producten en merken zijn er verkrijgbaar? Wat is het verschil? En wanneer kies je voor welk product?

Behandelschema

Er bestaan veel verschillende behandelschema’s. Zoals je eerder kon lezen, wordt de behandeling door meerdere factoren bepaald. Ook zien we natuurlijk verschillen tussen dierenartsen. Dat heeft te maken met persoonlijke voorkeuren en ervaringen. Zo kan er ook weer verschil zijn tussen specialisten en dierenartsen.

De informatie in dit artikel is dus enkel bedoeld als illustratie van de verschillende opties en producten. Het vervangt nooit het behandeladvies van een dierenarts of dermatoloog.

Als we kijken naar topicale behandeling dan maken we vaak gebruik van shampoo’s en/of een mousse of spray. Voor meeste huidinfecties/overgroei bij de hond is 2 a 3 keer per week behandelen voldoende (gedurende enkele weken).

In onderstaande afbeelding zie je 3 behandelschema’s. Dit zijn denk ik de meest voorkomende schema’s maar variaties in frequentie bestaan natuurlijk ook. Bij sommige huidinfecties moeten we namelijk 1 week lang elke dag behandelen als opstart.

Naast het gebruik van shampoo en mousse/spray, kunnen we ook zalfjes (of crème/gel) en doekjes gebruiken. Meestal worden doekjes alleen ingezet bij moeilijk bereikbare plekken zoals huidplooien van neus, lippen, vulva of op de kin en rondom de anus. In het artikel ‘Ontsmettende doekjes (wipes)‘ lees je meer over het gebruik van deze behandeloptie én welke producten er voor honden/katten zijn.

Zalfjes (of crème/gel) worden meestal dagelijks voorgeschreven gedurende 7-10 dagen, afhankelijk van het product 1 of 2 x per dag. Meestal als hoofdbehandeling of aanvullend op systemische behandeling. Bij het gebruik van zalf/crème producten zullen meeste dierenartsen kiezen voor antibiotica-houdende producten. Vaak zit er ook een corticosteroïd aan toegevoegd. Bekende voorbeelden zijn hydrocortiderm en vetaderm. Meeste dermatologen en dierenartsen gespecialiseerd in dermatologie gebruiken deze producten niet vaak.
Maar onder de zalfjes behoren natuurlijk ook zalven o.b.v. honing, calendula en andere ‘natuurlijke’ ingrediënten.
Bij katten is het gebruik van zalfjes wat lastiger omdat katten het vaak van de huid willen aflikken en ze de problemen erger kunnen maken.

Producten en merken

De meest gebruikte producten bij behandeling van huidinfecties en disbalans van de huid zijn:

Shampoo
Mousse/spray
Zalf/crème/gel
Doekjes

Er zijn meerdere merken op de markt die dit soort medicinale huidverzorgingsproducten verkopen. De meest bekende en gebruikte zijn Dechra (Malaseb), Douxo, Maxani en Virbac.

Hieronder vind je een overzicht met alle antimicrobiële huidverzorgingsproducten verkrijgbaar bij de dierenarts. Vanwege de vele producten is dit artikel het beste te lezen op een desktop of tablet.

Overzicht producten

De keuze van producten wordt natuurlijk deels bepaald door welke producten de dierenarts of dermatoloog in zijn/haar apotheek heeft. Daarnaast kunnen er nog meer factoren een rol spelen:

Type micro-organisme: bacterie versus gist
Aanwezigheid van seborroe olesoa of sicca (schilfers, korstjes)
Ingrediënten van het product
Gebruiksgemak
Voorkeur van de behandelaar
Kosten

Op dit moment heb ik nog geen keuze-tool op de website die je helpt bij de keuze van een product. Heb je hulp nodig bij de keuze van een product of wil je behandeladvies? Dan kun je gebruik maken van een e-mail consult (klik hier).

Als je op een afbeelding of link klikt dan word je naar de website van Medpets of Brekz verwezen (affiliate links).

Shampoos

Er zijn totaal 11 shampoos met antimicrobiële werking. Ze werken bijna allemaal tegen bacteriën én gisten. Maar ze zijn niet allemaal even ‘krachtig’ of effectief. De effectiviteit wordt door een aantal factoren bepaald, waaronder de ingrediënten en samenstelling, frequentie van shampootherapie en aanwezigheid van seborroe (schilfers, vettigheid).

Een veel gebruikt ingrediënt in antimicrobiële shampoos is chloorhexidine. Dit stofje werkt goed tegen bacteriële huidinfecties. Bij een concentratie >3% is de shampoo ook effectief tegen gisten (Malassezia) infecties. De oplettende lezer zal opmerken dat de Malaseb 2% chloorhexidine bevat en tóch tegen gisten werkt. Dat komt door de 2% miconazol. Beide ingrediënten versterken elkaars werking (synergistisch effect) waardoor de shampoo ook bij Malassezia dermatitis gebruikt kan worden.

Vanwege de eerste signalen van resistentie tegen chloorhexidine, is het bij langdurig gebruik aan te raden om voor de lange termijn over te stappen op producten zonder chloorhexidine (onderaan de pagina lees je hier meer over). Geschikte producten zonder chloorhexidine zijn bijvoorbeeld Dermoscent PYOclean of Maxani Rescue shampoo.

Dechra Malaseb

Dit is de enige shampoo die geregistreerd is als diergeneesmiddel (RegNL 101936). Hierdoor wordt het product vaak vergoed door de dierenzorgverzekering.

Het bevat geen verzorgende ingrediënten en (veelvuldig gebruik) kan de huid uitdrogen of irriteren.
Zonder gebruik van een hydraterende huidconditioner zou ik deze shampoo niet adviseren als onderhoud product. Malaseb shampoo is bijzonder effectief bij huidinfecties veroorzaakt door gisten en/of bacteriën.

Ingrediënten
Chloorhexidine digluconaat (2%), miconazol nitraat (2%)

Douxo S3 Pyo

Douxo S3 Pyo shampoo is denk ik één van de meest voorgeschreven antimicrobiële shampoos.

Naast chloorhexidine bevat het ook een plantenextract (Ophytrium) dat positieve effecten heeft op de huidbarrière. Het werkt daarom niet alleen tegen gisten/bacteriën maar verzorgt ook de huid zelf.

Ingrediënten
Ophytrium, chloorhexidine digluconaat (3%), climbazol (0,5%), vitamine B5

ICF Peptivet

ICF Peptivet shampoo bevat antimicrobiële peptiden (AMPs). AMP’s worden door het lichaam (aangeboren afweer) gemaakt en werken tegen bacteriën, schimmels, parasieten en virussen. Daarnaast hebben AMP’s nog meer functies en kunnen ze een rol spelen in wondgenezing en immuunregulatie.
Ze worden als belangrijke kandidaat gezien in de strijd tegen antibioticaresistentie.

Deze shampoo bevat geen extra huidverzorgende ingrediënten. Ik heb geen ervaring met deze shampoo dus weet niet of deze shampoo geschikt is voor langdurig gebruik als onderhoud product. Ook heb ik het % chloorhexidine niet kunnen vinden dus het is niet zeker of de shampoo ook effectief is tegen gisten (Malassezia) infecties.

Ingrediënten
Antimicrobiële peptide (AMP2041), tris-EDTA, lanoline-ethoxylaat, chloorhexidine
digluconaat

Maxani PyoMax

Maxani PyoMax Skin Shampoo is één van de nieuwste antimicrobiële shampoos. Het werkt zowel tegen gisten als bacteriën vanwege het chloorhexidine (3%).

Door de toevoeging van glycerine, havermout en allantoïne heeft deze shampoo aanvullende eigenschappen en positieve effecten op de huid(barrière). Vooral hydraterende en verzachtende werking maar de havermout kan ook jeukstillend werken.

Ingrediënten
Chloorhexidine digluconaat (3%), cetrimonium chloride, lauramine oxide, havermout
extract, allantoïne, glycerine

Vetsoothe Dermacleanse

Deze shampoo is onderdeel van het eigen merk van Evidensia en is alleen bij Evidensia praktijken verkrijgbaar.

Het product is vergelijkbaar (bijna identiek) met de ICF Peptivet. Vanwege het onbekende % chloorhexidine, zou ik deze shampoo niet inzetten bij gisteninfecties.

Ingrediënten
Antimicrobiële peptide (AMP2041), chloorhexidine digluconaat, tris-EDTA

Vetplus Coatex

Dit is een van de weinige shampoos zonder chloorhexidine. Vetplus coatex medicinale shampoo is uniek qua samenstelling en bevat ook salicylzuur en propyleenglycol. Dit maakt deze shampoo erg geschikt bij huidinfecties met seborroe klachten.

Het bevat chloroxylenol (2%), dit is een vergelijkbaar stofje als in Dettol producten.
Deze shampoo mag daarom NIET bij katten gebruikt worden (giftig!).

Ingrediënten
Chloroxylenol (2%), salicylzuur (2%), natriumthiosulfaat (2%), propyleenglycol,
citroenzuur

Virbac Pyoderm

De Virbac medicinale shampoos zoals de Pyoderm shampoo zijn uniek dankzij de S-I-S technologie. Dit staat voor Skin Innovatie Science. Het helpt de huidbarrière te verbeteren en de natuurlijke huidafweer te helpen bij de bescherming tegen pathogenen.

De Glycotechnologie bestaat uit suikers (exogene koolhydraten) die zich hechten zich aan
bacteriën en gisten waardoor ze niet aan de celmembranen van de huid kunnen hechten.

Ingrediënten
Chloorhexidine (3%), chitosanide, melkzuur, S-I-S Glycotechnology (rhamnose,
galactose, mannose, lauryl glucoside)

Dermoscent PYOclean

Dit is een van de weinige shampoos zonder chloorhexidine. De producten van Dermoscent zijn gebaseerd op natuurlijke ingrediënten van plantenextracten en essentiële oliën.

Ik heb goede ervaringen met de Dermoscent PYOclean shampoo, echter bij meer hevige huidinfecties kan deze shampoo niet ‘sterk’ genoeg zijn.

Het is naar mijn mening een heel geschikt en veilig product voor de lange termijn als onderhoud product. Er is geen risico op het ontwikkelen van resistentie.

Ingrediënten
Hennepzaadolie, propolis, honing, essentiële oliën (oregano, rozemarijn, manuka),
lipo-aminozuren van groene appel

Maxani Rescue

Dit is een van de weinige shampoos zonder chloorhexidine.

Maxani Rescue shampoo bevat natriumhypochloriet. Dat is de actieve stof in meeste bleekmiddelen die worden gebruikt om oppervlakken te bleken en schoon te maken. Het heeft een antimicrobiële werking tegen bacteriën en schimmels.

Daarnaast bevat deze shampoo veel andere ingrediënten die verzorgend en verzachtend werken én de huidbarrière ondersteunen.

Ingrediënten
SK-influx V® (phytosphingosine, cholesterol, ceramiden, vetzuren), panthenol,
menthol, rozemarijn, natriumhypochloriet

Prodivet Sebodex

Dit is een van de weinige shampoos zonder chloorhexidine.

Prodivet Sebodex is uniek qua samenstelling. Het bevat benzyolperoxide. Deze werkzame stof wordt bij mensen veel gebruikt bij de behandeling van acne.
Het werkt exfoliatief, dat betekent dat de bovenste huidlaag af ‘gepeld’ wordt en zo dode huidcellen, bacteriën en overtollig talg verwijdert worden. Daarnaast heeft het een sterke antibacteriële werking (doodt bacteriën) en lijkt het ontstekingsremmende werking te hebben.

Binnen de dermatologie wordt dit product vooral ingezet vanwege de unieke eigenschap om de haarzakjes te ‘flushen’.

Het is dus geen alledaagse shampoo voor de behandeling van huidinfecties. Het wordt alleen voorgeschreven bij diepe bacteriële huidinfecties waarbij de haarzakjes betrokken zijn. Bv bij een hevige demodex infectie.

Ingrediënten
Benzoylperoxide, propyleenglycol

Mousse

Er zijn 4 antimicrobiële mousse producten op de markt. Alle mousse producten zijn vergelijkbaar qua samenstelling met de bijbehorende shampoos van dezelfde merken.

De Douxo Pyo en Maxani PyoMax mousse zijn vergelijkbaar qua werking. De Peptivet foam is relatief nieuw op de Nederlandse markt. Ik heb hier nog geen ervaring mee maar verwacht dat deze vergelijkbaar is qua werking met de andere chloorhexidine-mousse producten. De Dermoscent PYOclean mousse bevat als enige mousse geen chloorhexidine.