Jeuk is erger dan pijn
Iedereen kent de uitspraak “jeuk is erger dan pijn“. Chronische of intense jeuk heeft een behoorlijke impact op dierwelzijn, gezondheid en kwaliteit van leven (incl. die van het baasje). Zeker bij allergische dieren is het van groot belang om tijdig de allergische ontstekingsreactie te couperen. Doen we dat niet dan worden de klachten alleen maar erger door het sensibilisatie proces: het afweersysteem blijft overmatig reageren en het dier wordt gevoelig gemaakt voor bepaalde allergenen. Het lukt het lichaam niet om zelf weer in balans te komen.
Het achterhalen van de oorzaak van de jeuk is vaak geen makkelijk of snel proces. Een Quick Fix bestaat dan ook niet. Het duurt gemiddeld 2-3 maanden voordat er een diagnose gesteld wordt bij allergische huidproblemen.
Je kunt doorverwijzing naar een dermatoloog voor dieren vragen als er nog geen diagnose gesteld is, de dierenarts er niet uitkomt of om alle behandelingsopties incl. voor- en nadelen te bespreken. Klik hier voor een overzicht met dermatologen in Nederland en België.
Maar wat kunnen we dan aan de jeuk doen? In dit artikel lees je meer over anti-jeuk medicijnen. Bij de behandeling van katten zijn er helaas minder mogelijkheden dan bij honden. Des te belangrijker om te zorgen dat er een goede diagnose gesteld wordt zodat de oorzaak aangepakt kan worden!
Naast anti-jeuk medicijnen is het ook mogelijk om wat aan de jeuk te doen met voedingssupplementen en lokale huidondersteuning gericht tegen jeuk. In het artikel ‘Behandeling van jeuk’ (binnenkort online) lees je daar meer over.
Behandeling van jeuk en allergieën
Bij de behandeling van allergieën maken we het liefste gebruik van een ‘multimodale’ behandeling. Dat betekent dat we op meerdere fronten het probleem willen aanpakken.
De enige behandelingsmethode die de gevoeligheid van een dier voor allergenen kan verminderen, is immuuntherapie (desensibilisatie). De meeste andere behandelingsvormen behoren tot een ‘symptomatische behandeling‘. Dit is gericht op het verminderen van de symptomen.
Door verschillende behandelingsvormen te combineren kun je de klachten van het dier aanzienlijk verminderen of helemaal doen verdwijnen. Afhankelijk van de klachten van het dier en natuurlijk de wensen van de eigenaar zijn er veel opties. De behandeling van allergieën is dan ook maatwerk. Dit geldt voor zowel honden als katten!
Mogelijke behandelingsvormen (in willekeurige volgorde):
- Immuuntherapie
- Anti-jeuk medicatie
- Herstel en ondersteuning van huidbarrière
- Preventie van huidinfecties
- Preventie van oorontstekingen
- Aangepaste voeding
- Voedingssupplementen
- Huidverzorging
- Vermijden van allergenen
- Aanpassingen in levensstijl en omgeving om ‘weerbaarheid’ te verhogen
- Optimalisatie darmgezondheid
Zeker bij chronische jeuk en hevige allergische reacties is het vaak noodzakelijk om (tijdelijk) in te grijpen met anti-jeuk medicatie. Dit doen we bijvoorbeeld om te voorkomen dat de ontsteking een opzichzelfstaand probleem wordt en schade aan weefsels en organen te beperken. Je kunt het zien als een ‘reset’ van het afweersysteem als de balans niet zelf hersteld kan worden. Het emmertje wordt geleegd waardoor de hond of kat geen klachten ervaart. Dit heeft een positieve impact op het welzijn en de gezondheid en geeft ons tijd om de oorzaak te achterhalen en een diagnose te stellen.
Echter zijn er helaas ook veel honden en katten waarbij ondanks allerlei inspanningen en aanpassingen de medicatie niet gestopt kan worden en levenslange ondersteuning nodig zal zijn. Allergieën kunnen we immers niet genezen helaas.
Binnen de anti-jeuk medicijnen zijn er diverse opties met elk z’n voor- en nadelen. Daarnaast is het bij deze groep allergische dieren aan te raden om samen met een ervaren professional (dierenarts, dermatoloog, therapeut) te kijken naar aanvullende ondersteuning (zoals de eerder genoemde behandelingsvormen). Het doel hiervan is om de bijwerkingen te beperken en te zorgen dat het dier zo min mogelijk medicatie nodig heeft.
Anti-jeuk medicijnen
🐶 Voor de behandeling van jeuk en allergische ontstekingen bij honden hebben we 4 geregistreerde diergeneesmiddelen tot onze beschikking:
- Corticosteroïden, zoals prednisolon
- Cyclosporine (ciclosporine)
- Oclacitinib (Apoquel®)
- Lokivetmab (Cytopoint®)
Dit zijn anti-jeuk medicijnen die via tablet, vloeistof of injectie kunnen worden toegediend.
🐱 Voor de behandeling van jeuk en allergische ontstekingen bij katten hebben we 2 geregistreerde diergeneesmiddelen tot onze beschikking:
- Corticosteroïden, zoals dexamethason
- Cyclosporine (ciclosporine)
Dit zijn anti-jeuk medicijnen die via tablet of vloeistof kunnen worden toegediend. Off-label wordt er bij katten nog weleens gebruik gemaakt van Apoquel®. Dit medicijn is niet geregistreerd voor het gebruik bij katten en is niet zonder risico’s!
Naast bovengenoemde geregistreerde diergeneesmiddelen, kunnen antihistaminica ook als anti-jeuk medicijn bij honden en katten ingezet worden.
Inhoudsopgave
Corticosteroïden
Corticosteroïden zijn medicijnen die lijken op de hormonen die de bijnierschors maakt. Voorbeelden: prednison, prednisolon, dexamethason, methylprednisolon, triamcinolon, hydrocortison, etc.
Er zijn ontzettend veel medicijnen waar corticosteroïden in verwerkt zijn. Denk aan (oor)zalfjes, injecties, tabletten en oogdruppels.
Dierenartsen schrijven corticosteroïden bij verschillende aandoeningen voor. Meestal om een (overmatige) ontstekingsreactie van het lichaam te remmen. Medicijnen uit deze groep werken heel breed, dat komt omdat bijna elke cel in het lichaam corticosteroïd receptoren heeft.
Er is geen standaard dosering voor prednison-stofjes. Bij meeste aandoeningen beginnen we hoog en bouwen we geleidelijk af naar een laagst mogelijke effectieve dosering.
Bij de behandeling van allergieën reageert zo’n 70-90% van de honden goed op corticosteroïden. Waarbij het merendeel van de honden en katten heel snel verbetering laat zien (binnen enkele uren tot dagen). De voorkeur gaat uit naar tabletten, waarbij we op zoek gaan de laagst effectieve dosering.
Bij katten wordt er regelmatig voor langwerkende ‘depot’ injecties gekozen zoals Moderin of Vetacortyl. Het nadeel van deze injecties is dat we niet weten en kunnen bepalen hoeveel mg er elke dag het lichaam binnenkomt. De gehele dosis wordt in 1 keer toegediend en kan afhankelijk van het dier heel snel of heel langzaam opgenomen worden. Dit kan het risico op bijwerkingen vergroten maar kan ook de effectiviteit verlagen. Ik ben dan ook geen fan van deze injecties en kies liever voor tabletten (of een vloeistof) om zo beter en veiliger te kunnen behandelen.
Stop nooit zomaar met prednison, altijd afbouwen volgens schema.
Voordelen:
– snelle werking
– goedkoop
– goede effectiviteit
– werkt breed
Nadelen:
– bijwerkingen
– veiligheid (bij lange termijn gebruik)
– beïnvloed de uitslag van allergietesten en weefselonderzoek (histopathologie)
Lees meer over prednison in het artikel van het Medisch Centrum voor dieren in Amsterdam.
Lokale corticosteroïden
Bij de behandeling van jeuk wordt niet standaard aan het gebruik van topicale corticosteroïden gedacht. Het voordeel van deze vorm van behandeling is dat het lokaal werkt en de opname in het bloed vaak beperkt is, wat resulteert in minder bijwerkingen. Dit laatste hangt wel af van bijvoorbeeld het type corticosteroïd (potentie), dosering en frequentie.
Er bestaan drie huidsprays met corticosteroïden:
- Cortavance®
- Dermanolon®
- Ecuphar Hydrocortisonaceponaat huidspray
De Cortavance® en Ecuphar Hydrocortisonaceponaat huidspray zijn hetzelfde en bevatten hydrocortisonaceponaat (klasse 3 corticosteroïd). Ze zijn geregistreerd voor gebruik van symptomatische behandeling van inflammatoire en jeukende dermatosen bij honden en ter verlichting van klinische symptomen geassocieerd met atopische dermatitis bij honden. Beide sprays zijn niet geregistreerd voor katten.
De Dermanolon® spray bevat triamcinolonacetonide (klasse 2 corticosteroïd) en salicylzuur. Het is geregistreerd voor symptomatische behandeling van seborroïsche dermatitis bij honden en katten. Off-label zou het voor jeuk en ontstekingsremming gebruikt kunnen worden.
Naast de geregistreerde sprays kan de dierenarts een recept uitschrijven voor een humane corticosteroïden zalf of crème indien nodig. Dit wordt vaak bij behandeling van pododermatitis, furunculose of auto-immuun aandoeningen gedaan en niet zozeer voor anti-jeuk behandeling.
Cyclosporine (ciclosporine)
Cyclosporine is een medicijn dat oorspronkelijk uit de transplantatiegeneeskunde bij mensen komt. De belangrijkste werking van cyclosporine berust op het effect op de T-cellen (T-lymfocyten) van het afweersysteem.
Net zoals corticosteroïden onderdrukt cyclosporine de afweerreactie. T-cellen zijn witte bloedcellen en vormen een belangrijk onderdeel van het afweersysteem. Er bestaan verschillende type T-cellen met elk een eigen functie.
Cyclosporine is verkrijgbaar onder diverse merknamen in capsule vorm, orale vloeistof en als oogzalf. Klik hier voor meer informatie over cyclosporine
Het duurt meestal 3-6 weken voordat het effect zichtbaar is. Daarna is het bij veel dieren mogelijk om af te bouwen naar een lagere dosering.
Voordelen:
– minder bijwerkingen dan corticosteroïden
– goede effectiviteit
– relatief veilig voor lange termijn gebruik
– afbouwen is bij meeste dieren mogelijk (bv. helft van de dosering)
Nadelen:
– kosten
– smakelijkheid / maag-darm klachten
– duurt een aantal weken voordat het werkt
– kan niet zomaar bij elk dier ingezet worden
Oclacitinib (Apoquel®)
Oclacitinib is de werkzame stof van Apoquel® en wordt door veel dierenartsen voorgeschreven bij de behandeling van allergische jeuk.
Evenals corticosteroïden en cyclosporine grijpt dit medicijn aan op het afweersysteem. Afweercellen communiceren met elkaar via signaalstofjes (bv. cytokines). Voordat cytokines andere cellen kunnen aansporen om iets te gaan doen, moeten ze binden aan een cel. Dat doen cytokinen (en andere signaalstoffen) via receptoren. Janus Kinase (JAK) enzymen worden o.a. gebruikt door cytokinen om signalen door te geven.
Apoquel® is een selectieve JAK-remmer. Het is gelukkig niet zo dat Apoquel® alle JAK enzymen remt (zoals sommige mensen beweren). Apoquel® is het meest potent in het remmen van JAK1. Het remt dus specifieke cytokines en onderdrukt niet een groot deel van het afweersysteem zoals corticosteroïden dat wel doen. Klik hier voor meer informatie over Apoquel®
Voordelen:
– snelle werking
– goede effectiviteit
– veilig voor lange termijn gebruik
Nadelen:
– kosten
– kortwerkend medicijn; afbouwen is vaak niet mogelijk (bij meeste honden hebben dagelijks een tablet nodig)
– niet geregistreerd voor honden jonger dan 12 maanden en katten
Lokivetmab (Cytopoint®)
Lokivetmab is de werkzame stof van Cytopoint® en is speciaal voor honden gemaakt. Het is injectie op basis van monoklonale antilichamen. Cytopoint® werkt op een totaal andere manier tegen de jeuk als de andere drie anti-jeuk medicijnen. Monoklonale antilichamen werken op één signaalstofje (cytokine) en onderdrukken dus geen afweercellen. Lokivetmab remt de werking van interleukine 31 (IL-31), een stofje dat voor jeuk zorgt.
Eén injectie werkt tussen de vier en acht weken. Dit hangt met name af van de dosering, het dier en de ernst van de klachten. In Nederland is het alleen geregistreerd voor de behandeling van jeuk bij honden met een omgevingsallergie (atopische dermatitis). Klik hier voor meer informatie over Cytopoint®
Voordelen:
– snelle werking
– gemak
– weinig tot geen bijwerkingen
– geen onderdrukking van het afweersysteem
– geen belasting van de organen (nieren, lever)
– kan ook bij honden < 12 maanden ingezet worden
Nadelen:
– kosten
– onbekend of IL-31 nog meer functies heeft behalve jeuk opwekken
– niet geregistreerd voor honden lichter dan 3 kg
– door de smalle werking zal het niet bij alle dieren en problemen een goed effect hebben
Antihistaminica
Histamine is een stofje dat een belangrijke rol speelt in het immuunsysteem, spijsvertering en het centrale zenuwstelsel. Bij infecties of allergische reacties wordt histamine losgelaten uit mastcellen en basofielen, twee type witte bloedcellen van het afweersysteem. Het speelt een rol in de ontsteking en symptomen zoals jeuk, zwelling en roodheid. Echter komen bij een allergische ontsteking en jeuk een hoop andere stofjes kijken. Histamine is daar enkel één van.
Via bepaalde histamine-receptoren kan histamine zijn effecten uitoefenen. Bij allergische reacties zijn H1-receptoren betrokken.
Antihistaminica zijn een groep medicijnen die de werking van histamine blokkeren via H1-receptoren. Er bestaan 1e en 2e generatie antihistaminica. De 1e generatie antihistaminica hebben als nadeel dat zij de bloed-hersen-barrière kunnen passeren en voor bijwerkingen zoals duizeligheid of slaperigheid kunnen zorgen. De 2e generatie antihistaminica zoals cetirizine en loratidine, kunnen niet zo makkelijk deze bloed-hersen-barrière passeren.
Bij mensen met allergieën speelt histamine een belangrijke rol in het ontstaan van de klachten. De bekende hooikoortstabletjes bevatten antihistaminica en helpen zo bij de symptomen van hooikoorts. Bij allergische honden en katten speelt histamine geen hoofdrol bij het ontstaan van de klachten. Hierdoor zien we weinig effect van antihistaminica bij honden en katten met jeuk of allergieën.
Er wordt geschat dat antihistaminica bij ongeveer 10-30% van de honden en katten werkt. Bij dieren met matige of ernstige allergieën lijkt het nagenoeg niks te doen. Het wordt vooral geadviseerd bij honden en katten met milde klachten of als aanvullende behandeling. Bij mensen beïnvloeden antihistaminica immuuntherapie, het is niet bekend of dit ook bij honden en katten ook zo is.
Op basis van de werking van antihistaminica kunnen zij het beste ingezet worden vóórdat een dier klachten of een opflakkering heeft. Ze voorkomen namelijk niet het loslaten van histamine. Dit betekent dat het dier preventief dagelijks behandeld moet worden met deze medicatie. Lange termijn effecten van antihistaminica zijn echter niet onderzocht bij honden en katten. Meeste antihistaminica worden afgebroken via de lever. Dit orgaan kan dus ook extra belast worden bij langdurig gebruik van antihistaminica.
Gebruik nooit zomaar de hooikoortstabletjes van mensen!
Overleg altijd met de dierenarts of antihistaminica een optie voor jouw hond of kat zou kunnen zijn.
Er bestaan geen geregistreerde antihistaminica voor honden en katten. Helaas is Histacalmine uit de handel waardoor we moeten uitwijken naar humane antihistaminica.
Voor honden zijn cetirizine, clemastine en loratidine voorbeelden. De dosering verschilt per antihistaminicum en wordt bij honden berekend op basis van mg/kg. Clemastine is een 1e generatie antihistaminica; cetirizine en loratidine zijn 2e generatie antihistaminica. Bij katten kiezen we vaak voor cetirizine. De dosering wordt bij katten niet berekend op basis van mg/kg maar per kat. Vroeger werd amitriptyline vaak bij katten ingezet. Dit is een antidepressivum met antihistamine eigenschappen.
Ik deel hier bewust geen doseringen om de gezondheid van honden en katten te waarborgen en zodat mensen niet zelf gaan dokteren 🙂
Vragen, opmerkingen, hulp
Heb je na het lezen van deze blog of één van de andere artikelen vragen, opmerkingen of wil je graag hulp. Laat het me vooral weten via één van mijn social media kanalen (Facebook of Instagram), stuur een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of vul het contact formulier hieronder in.
