Allergieën en allergische reactie
Vlooienallergie, voedselallergie en omgevingsallergie komen regelmatig voor. Daarnaast kennen we ook drie andere soorten overgevoeligheidsreactie: medicijnovergevoeligheid, muggenbeet-/insectenbeetovergevoeligheid en contactallergie.
Maar bij de hond kennen we ook acute allergische reacties waarbij we drie uitingsvormen zien: angio-oedeem, urticaria en zgn. anafylactische shock. In dit artikel lees je hier meer over.
Allergische reacties worden regelmatig gezien maar minder vaak dan de typische allergieën. Er is echter weinig bekend over de oorzaken en exacte frequentie van deze acute allergische reacties. In februari 2017 is er een artikel over dit onderwerp gepubliceerd in het internationale tijdschrift “Veterinary Dermatology”. De auteurs van dit wetenschappelijke artikel wilde meer kennis over triggers en risico factoren verkrijgen. Onderaan dit artikel worden de resultaten van dit onderzoek beschreven.
Urticaria en angio-oedeem bij de hond
Bij de hond kennen we drie uitingen van een overgevoeligheidsreactie op vaak onbekende prikkels. Urticaria en angio-oedeem zijn relatief onschuldig in vergelijking met een anafylactische shock. Een anafylactische shock kan na een vaccinatie of insectenbeet binnen enkele minuten (tot enkele uurtjes) ontstaan. De honden storten acuut in elkaar (collaps), hebben bleke slijmvliezen en raken vrij snel in shock (coma, koude lichaamsuiteinden, zwakke pols). Een anafylactische shock is een levensbedreigende reactie en kan leiden tot sterfte van de hond als er niet tijdig ingegrepen wordt!
Bij honden is het shockorgaan de lever. Afwijkingen aan de lever leiden bij zo’n heftige allergische reactie tot braken en diarree (in meer dan 90% van de gevallen).
In de 6,5 jaar dat ik als dierenarts heb gewerkt, kan ik de honden met een anafylactische shock op één hand tellen (en ik heb het nooit na een vaccinatie gezien).
Netelroos (urticaria)
In de volksmond staan urticaria beter bekend als galbulten, netelroos of kwaddels. Het zijn zwellingen in de huid die al dan niet een jeukprikkel opwekken. Meestal zijn de bulten rood verkleurd. Vanaf een afstand lijkt het alsof de vacht uit elkaar staat (zie foto). Er zijn een aantal huidaandoeningen die kunnen lijken op netelroos: ontsteking van de haarzakjes (folliculitis) door bacteriën, schimmels of demodex mijten, ontsteking van bloedvaten in de huid (vasculitis) en andere immuungemedieerde aandoeningen.
Gezwollen kop (angio-oedeem)
Angio-oedeem is het beste te beschrijven als een gelijkmatige zwelling van de kop, waarbij met name oogleden en lippen extreem dik worden. Oedeem is een overmatige ophoping van vocht op plekken waar het eigenlijk niet aanwezig hoort te zijn. De aangedane huid is vaak ook rood. Enkele voorbeelden van huidaandoeningen die op angio-oedeem kunnen lijken: juveniele en infectieuze cellulitis, probleem van de lymfevaten en huidtumoren (mast cel tumoren, lymfoom).
Angio-oedeem wordt met name gezien na een wespensteek (of andere insecten) en bij jonge dieren als reactie op één van de eerste vaccinaties.
Oorzaken en triggers
In veel gevallen lijkt de oorzaak onbekend. Prikkels en triggers kunnen immunologisch of niet-immunologisch zijn. Immunologische prikkels worden vaak aangestuurd door de aanmaak van antilichamen (IgE). Overmatige productie van antilichamen kan worden veroorzaakt door allergenen (stofjes uit de omgeving die een allergische reactie kunnen uitlokken), bacteriën, parasieten of auto-antilichamen (gericht op een onderdeel van het lichaam zelf). Niet-immunologische urticaria worden veroorzaakt door o.a. hitte, druk, kou en trillingen.
Bij mensen zijn de meest voorkomende triggers voor een anafylactische shock of urticaria voedsel, stekende of bijtende insecten, medicijnen, latex en inspanning. Co-factoren en risicofactoren zijn leeftijd, hoeveelheid van allergenen, stress, type allergenen (bv. pinda’s), atopie (omgevingsallergie), medicatie (ACE-remmers, beta-blokkers) en bepaalde aandoeningen (astma).
Mogelijke triggers bij honden (uit eerdere onderzoeken): vaccinaties, narcosemiddelen, voedsel, vergif, planten, medicijnen, glucocorticosteroïden, transfusie en contrastmiddelen. Anekdotisch worden zeldzame oorzaken genoemd zoals hitte, inspanning, zonlicht, loopsheid bij teefjes en parasieten van de ingewanden. Er is erg weinig bekend over co-factoren of risicofactoren voor het ontstaan van anafylactische shock of netelroos bij de hond.
Diagnose en behandeling
Over het algemeen is de diagnose snel en zonder aanvullend onderzoek gesteld. In veel gevallen zijn de symptomen in combinatie met de ziektegeschiedenis en anamnese passende bij een allergische reactie (op onbekende prikkel). Zoals hierboven beschreven staat, zijn er meerdere aandoeningen die kunnen lijken op netelroos of angio-oedeem. Bij twijfel kan de dierenarts dan aanvullende onderzoeken uitvoeren (bloedonderzoek, huidbiopten, etc.).
De behandeling is wisselend en hangt van de ernst van de klachten en de patiënt en eigenaar af. In veel gevallen trekken de galbulten (urticaria) vanzelf binnen 24-48 uur weg. Regelmatig geeft de dierenarts een kortwerkende glucocorticosteroïd injectie (prednisonachtige stofjes) om de allergische reactie uit te doven en de schade van de ontstekingsreactie te beperken. Soms wordt er (gelijktijdig) een injectie met een antihistaminica gegeven.
Resultaten onderzoek
Titel van het onderzoek: “Triggers, risk factors and clinico-pathological features of urticaria in dogs – a prospective observational study of 24 cases”, in 2017 gepubliceerd in het journal Veterinary Dermatology.
In deze studie zijn gegevens van 20.000 honden onderzocht. Van deze 20.000 honden zijn er 24 honden met urticaria gediagnosticeerd. Per jaar nemen deze honden 0,12% van de populatie voor hun rekening (12 patiënten op 10.000). De gemiddelde leeftijd was 4 jaar en er waren meer teefjes dan reutjes in dit onderzoek. De meest voorkomende rassen met urticaria waren: Rhodesian ridgeback (3), Boxer (3), Beagle (2), Jack Russel terrier (2), Franse Bulldog (2) en Vizsla (2).
Bijna de helft van de honden (11) kreeg netelroos in het voorjaar, twee in de zomer, zeven in het najaar en vier in de winter. Drieëndertig procent van de honden ontwikkelde netelroos zonder anafylactische shock. Merendeel van de honden had enige mate van anafylaxe (67% totaal: 4 mild, negen matig en drie ernstig). In de helft van de honden met anafylaxe waren netelroos en angio-oedeem de eerste verschijnselen gevolgd door braken en diarree.
Oorzaken
Bij 17 van de 24 honden is de mogelijke oorzaak gevonden, bij 12 honden (50%) was deze oorzaak zeer waarschijnlijk en bij 5 honden waarschijnlijk. Geïdentificeerde oorzaken waren: insectenbeten of -steken (n=9), voedsel (n=5), medicijnen (n=2) en koude (n=1). Bij zeven honden is de oorzaak niet bewezen na aanvullende provocatie testen maar werd voedsel het meest waarschijnlijk geacht. De medicijnen die in verband zijn gebracht met het ontstaan van de klachten waren narcosemiddelen en immuuntherapie.
Bij enkele honden werd inspanning net voor het ontstaan van de klachten gezien en bij één hond stress en loopsheid.
In merendeel van de honden waarbij de allergische reactie door insecten werd veroorzaakt was angio-oedeem zichtbaar. Daarnaast zag men dat anafylaxe vaker gezien werd na insectenbeten (6 honden).
Opvallend was dat 11 van de 24 honden symptomen lieten zien die passen bij atopie (omgevingsallergie) en/of voedselovergevoeligheid. Het lijkt er dus op dat honden met een allergische huidaandoeningen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van netelroos of angio-oedeem (met of zonder anafylactische shock).
Discussie
In de literatuur is in meerdere onderzoeken beschreven dat kleine rassen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van anafylactische reacties. Er is zelfs één onderzoek dat beschrijft dat het aantal nadelige effecten van een vaccinatie verdubbeld kan zijn bij honden onder de 10 kg (*).
Het lijkt er op dat niet alleen het type allergeen maar ook de hoeveelheid een rol speelt in het ontstaan van allergische reacties. Echter zien we ook bij grotere rassen zoals Boxers, Labrador en Golden Retrievers vaker anafylactische reacties.
Er zijn studies gepubliceerd waarbij men geprobeerd heeft om triggers te identificeren en de rol van vaccinaties en andere diergeneesmiddelen bij het ontstaan van allergieën en allergische reacties te onderzoeken. Helaas zijn er tot op heden geen duidelijke verbanden aan te tonen en missen we tastbaar bewijs voor hedendaagse uitspraken dat dieren ziek worden van vaccinaties en andere diergeneesmiddelen. De dermatologen en andere specialisten van het Medisch Centrum voor Dieren hebben hier een aantal artikelen over geschreven:
- https://www.mcvoordieren.nl/vaccinaties-en-atopie
- https://www.mcvoordieren.nl/misvattingen-inenting-hond-kat
Er is dus nog steeds een hele hoop niet bekend over netelroos, angio-oedeem en oorzaken van anafylactische shock. Waarom zijn bepaalde honden gevoeliger dan andere (ras, leeftijd, geslacht, grootte)? We weten het niet.
Allergische honden lijken in ieder geval gevoeliger voor negatieve reacties op immunologische en niet-immunologische prikkels dan andere honden.
Bronvermelding:
- Rostaher et al 2017, Triggers, risk factors and clinico-pathological features of urticaria in dogs – a prospective observational study of 24 cases, Vet Dermatol. vol 28: 38-45
- Small Animal Dermatology – a color atlas and therapeutic guide. Keith A. Hnilica
- * Moore GE, Guptill LF, Ward MP et al. Adverse events diagnosed within three days of vaccine administration in dogs. J Am Vet Med Assoc 2005; 227: 1102-1108
© 2020 Huidadvies voor Dieren.
Geschreven door dierenarts Kelly van Amersfort
Oorspronkelijk gepubliceerd in 2017
