Auto-immuun versus 'immuungemedieerd'
De termen ‘immuungemedieerd’ en ‘auto-immuun’ worden vaak door elkaar gebruikt.
- Immuungemedieerde aandoeningen zijn ziektes waarbij het immuunsysteem ontregeld is en niet meer goed functioneert. Meestal is er geen exacte oorzaak voor te vinden.
- Auto-immuun aandoeningen zijn specifiek gericht tegen het eigen lichaam: het afweersysteem valt eigen cellen, eiwitten of andere structuren aan.
In dit artikel vind je een overzicht van auto-immuun en immuungemedieerde huidaandoeningen bij de kat. In vergelijking met honden is er helaas veel minder informatie beschikbaar over huidproblemen bij de kat. De informatie is gebaseerd op kleine aantallen en kleinschalige onderzoeken.
Auto-immuunaandoeningen
Lupus en pemphigus zijn de meest bekende auto-immuun aandoeningen. Er bestaan van beide aandoeningen meerdere vormen. In meeste gevallen wordt de diagnose bevestigd door middel van weefselonderzoek van huidbiopten (histopathologie).
Pemphigus bij de kat
Bij de kat zijn vier varianten van pemphigus beschreven: pemphigus foliaceus, pemphigus erythematosus, pemphigus vulgaris en paraneoplastisch pemphigus. De meest voorkomende variant bij de kat (en hond) is pemphigus foliaceus.
Bij pempighus worden er antilichamen geproduceerd die gericht zijn tegen structuren tussen de cellen van de opperhuid (desmosomen). De desmosomen worden aangevallen waardoor de huidcellen los van elkaar raken (zie afbeelding hieronder). Dit proces noemen we ‘acantholyse’ en is kenmerkend voor de pemphigus varianten.
In het artikel ‘Pemphigus bij de hond en kat‘ lees je meer over pemphigus foliaceus bij katten.
Lupus bij de kat
Naast de systemische lupus variant bestaan er ook diverse huidvarianten van lupus. De huidaandoening wordt ‘cutane lupus’ of ‘cutane lupus erythematosus’ genoemd. Bij de kat zijn alle vormen van lupus erg zeldzaam en slecht gedefinieerd. Er zijn in de literatuur maar enkele katten met lupus beschreven. Hierdoor is het stellen van de diagnose niet heel makkelijk. Er moet aan enkele criteria voldaan worden voordat een definitieve diagnose gesteld kan worden. Helaas zijn er bij de kat geen criteria bekend omdat deze aandoeningen zo zeldzaam zijn. Er wordt gebruik gemaakt van de criteria voor honden en mensen.
Symptomen die passen bij lupus zijn roodheid van de huid, schilfers, kaalheid, korstjes en erosies (oppervlakkige wondjes) met of zonder pigmentverlies. Deze symptomen kunnen op de neus, kop of romp gezien worden. Net zoals bij pemphigus zijn huidbiopten noodzakelijk om de diagnose te bevestigen.
Bij een verdenking op lupus of andere auto-immuun aandoening is doorverwijzing naar een dermatoloog aan te raden. Zij zijn op de hoogte van de nieuwste informatie, ontwikkelingen en behandelingsmogelijkheden.
Immuungemedieerde aandoeningen
Voorbeelden van immuungemedieerde huidaandoeningen bij de kat zijn:
- plasmacel (podo)dermatitis,
- hypereosinofiel syndroom (HES),
- auriculaire chondritis,
- erythema multiforme (EM) en SJS/TEN
- proliferatieve en necrotizerende otitis externa (PNOE) (en dermatitis),
- exfoliatieve dermatitis (ED),
- Pseudopelade
Met uitzondering van plasmacel pododermatitis zijn immuun gemedieerde huidaandoeningen bij de kat niet veel voorkomend tot (erg) zeldzaam.
Plasma cel pododermatitis
Plasmacel pododermatitis is een aandoening waarbij de zoolkussens ontsteken of zacht worden.
Het vermoeden bestaat dat de klachten worden veroorzaakt door een infectie of afwijkende reactie van het afweersysteem. Virussen en bacteriën lokken een reactie van het afweersysteem uit en bij een verstoring van het immuunsysteem kunnen klachten ontstaan. Bij allergische huidaandoeningen reageert de afweer ook overmatig en afwijkend. Tot op heden is er uit onderzoek geen verband gevonden tussen de aandoening en allergieën, virussen of bacteriën.
Symptomen
In een vroeg stadium treedt er schilfering van de zoolkussens op en kunnen ze zacht worden. Naarmate de tijd verstrijkt verandert de kleur en zien de voetzooltjes er donkerder uit. Uiteindelijk zullen er zweertjes ontstaan en spreken we van ulceraties en pododermatitis (ontstoken pootjes). Bij sommige katten zorgt de ontsteking van de zoolkussens voor sterke toename van de voetzooltjes (kan lijken op wildgroei).
Over het algemeen lijkt de kat er gek genoeg geen last van te hebben. Meestal zijn er meerdere pootjes aangedaan en soms zijn meerdere voetzooltjes van één poot ontstoken.
Diagnose en behandeling
Er zijn maar weinig huidaandoeningen waarbij de voetzooltjes betrokken zijn. De diagnose van plasmacel pododermatitis wordt dan ook vaak op basis van de kenmerkende symptomen gesteld. Bij twijfel kan met behulp van een dunne naald aspiratie biopt (DNAB) of huidbiopt de diagnose gesteld worden (of andere aandoeningen uitgesloten worden).
Over het algemeen zullen katten met deze aandoening behandeld worden afweeronderdrukkende medicijnen zoals corticosteroïden en cyclosporine. Daarnaast wordt er in het buitenland vaak doxycycline (antibiotica) voorgeschreven. Dit antibioticum heeft ook ontstekingsremmende en immuunmodulerende eigenschappen. In het kader van antibioticaresistentie moet het gebruik van antibiotica goed afgewogen worden.
Bij wildgroei of sterke zwelling van de voetzooltjes kan er gekozen worden voor chirurgisch ingrijpen.
Hypereosinofiel syndroom (HES)
Zelf heb ik nog nooit van deze aandoening gehoord en ik denk met mij vele anderen. Bij de mens bestaat dit syndroom uit meerdere aandoeningen. Ze hebben allen één ding gemeen en dat is een verhoogd aantal eosinofielen in het bloed (eosinofilie). Eosinofielen zijn een bepaald type ontstekingscel van het afweersysteem.
Normaliter kan eosinofilie bij dieren wijzen op een parasitaire infectie of een onderliggende allergie. Soms is er sprake van een tumor of onbekende oorzaak.
Ook bij de kat met HES zien we teveel eosinofiele bloedcellen in het bloed. Deze ontstekingscellen kunnen in grote aantallen in verschillende organen terecht komen.
De huid is vaak aangedaan maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. De huidklachten bestaan uit ernstige jeuk, roodheid en krabdefecten. De meest voorkomende systemische klachten zijn maag-darm gerelateerd en vermageren.
De diagnose is niet altijd even makkelijk waarbij andere oorzaken voor eosinofilie uitgesloten moeten worden.
De klachten worden behandeld met corticosteroïden in hoge doseringen om het immuunsysteem te onderdrukken. De prognose is slecht omdat meeste katten niet goed op de behandeling reageren. Over het algemeen overleven de katten niet langer dan 2 jaar (zelden tot 4 jaar na ontstaan van klachten).
Auriculaire chondritis
Ook al zo’n vreemde aandoening met een moeilijke naam. Het is een zeldzame aandoening die ook bij mensen gezien wordt. Er zijn ook gevallen bekend bij muizen en honden. Chondritis is een ontsteking van het kraakbeen en auriculair wijst op de oren, of beter gezegd de oorschelp.
In meeste gevallen gaat de aandoening gepaard met verdikking en vervorming van de oorschelp waarbij de kat pijn heeft en de huid rood kleurt. In sommige gevallen kunnen er ook afwijkingen aan de ogen, schilfers, kaalheid of een vergroot hart gezien worden.
Het klinische beeld is suggestief voor auriculaire chondritis maar uiteindelijk zijn huidbiopten nodig voor de bevestiging.Er is tot op heden te weinig informatie om iets te kunnen zeggen over het verloop van de ziekte en de prognose.
De behandeling is vaak teleurstellend en weinig effectief. In tegenstelling tot mensen reageren katten nauwelijks op corticosteroïden maar mogelijk wel op dapsone (antibioticum). Heel soms lost de ontsteking van het kraakbeen vanzelf op.
Erythema multiforme (EM)
Erythema multiforme (EM) lijkt veroorzaakt te worden door een toxische reactie gericht tegen lichaamseigen cellen. De reactie ontstaat na een infectie of blootstelling aan een medicijnen. Er zijn meerdere immuungemedieerde aandoeningen waarbij de klachten op deze manier ontstaan. In de diergeneeskunde is de classificatie nog onduidelijk. Er zijn gevallen bekend waarbij EM door een infectie of vaccinatie getriggerd werd.
Bij mensen is zijn aandoeningen van deze groep goed beschreven. Voorbeelden zijn Steven-Johnson syndrome (SJS) en toxische epidermale necrolyse (TEN).
De symptomen ontstaan meestal acuut en zijn niet specifiek behalve de eventuele ‘target lesions’. We zien rode puntjes, blaasjes of rode vlekken.
Er is helaas geen bewezen effectieve behandeling en het gebruik van corticosteroïden is controversieel. Op het moment hebben de specialisten de voorkeur om te behandelen met cyclosporine.
Exfoliatieve dermatitis (ED)
Deze schilferige aandoening wordt veroorzaakt door een tumor van de thymus. Het exacte mechanisme is niet bekend maar er bestaat een vermoeden dat er iets fout is met de witte bloedcellen uit de thymus en de functie ervan.
Typische huidplekjes van ED bestaan niet. Symptomen zijn schilfers, korsten en roodheid; eerst op de kop en oorschelp en breiden zich later uit naar de nek en rest van het lichaam. Meestal heeft de kat geen jeuk maar dit kan wel.
Het is aandoening van oudere katten of katten van middelbare leeftijd. Systemische klachten zijn mogelijk: hoesten, gewichtsverlies, verminderde eetlust of bemoeilijkte ademhaling.
Bij het vermoeden van ED is het maken van een röntgenfoto doorgaans bevestigend door het zien van een zwelling (thymoom) in de borstkas. De enige behandeling is het chirurgische verwijderen van de tumor.
Oorspronkelijk gepubliceerd in 2017
Bronvermelding: ESVD 29th Annual Congress
