Cyclosporine (ciclosporine)
Cyclosporine (ciclosporine) is een medicijn dat o.a. wordt voorgeschreven om bepaalde huidproblemen bij honden en katten te behandelen. Het is geregistreerd voor de behandeling van omgevingsallergieën (atopische dermatitis) en chronische allergieën bij honden en katten maar wordt ook regelmatig (off-label) bij immuun gemedieerde of auto-immuun problemen ingezet.
Cyclosporine is verkrijgbaar als een orale vloeistof (niet smakelijk) en capsules. Het medicijn is verkrijgbaar onder de volgende merknamen: Atopica®, Cyclavance®, Modulis® en Sporimune®. Atopica is het enige merk die capsules met cyclosporine heeft. Van de vloeistof varianten verschilt de concentratie per merk waarbij Sporimune de enige is met 50 mg/ml, de andere merken bevatten 100 mg/ml. Hoe hoger de concentratie per milliliter, hoe minder van het medicijn gegeven hoeft te worden.
Via de drop-down menu hieronder vind je per product de verpakkingsvorm en -grootte, houdbaarheid na openen (vloeistof) en kosten per verpakking.
Vloeistof: 100 mg per milliliter (5 ml, 17 ml en 50 ml)
Capsules: 25 mg, 50 mg en 100 mg per capsule (verkrijgbaar in doosjes van 15 stuks)
Houdbaarheid na openen:
– 5 en 17 ml flacon maximaal 70 dagen
– 50 ml flacon maximaal 84 dagen
NB: Bewaren tussen 15 °C en 30°C maar niet langer dan 1 maand beneden 20°C bewaren
Kosten:
– 5 ml: €62,-
– 17 ml: €140,-
– 50 ml: volgens mij momenteel niet verkrijgbaar
Vloeistof: 50 mg per milliliter (25 ml, 50 ml en 100 ml)
Houdbaarheid na openen:
6 maanden
NB: Het product bevat vetcomponenten van natuurlijke origine die bij lage temperaturen kunnen stollen (< 15 graden Celsius). Dit is omkeerbaar bij temperatuur tussen 15 en 25 graden Celsius.
Kosten:
– 25 ml: €65
– 50 ml: €85
– 100 ml: €140
Vloeistof: 100 mg per milliliter (5 ml, 15 ml, 30 ml en 50 ml)
Houdbaarheid na openen:
6 maanden
NB: Een gelatine-achtig vel kan zich vormen beneden 15°C maar deze verdwijnt bij een temperatuur tussen de 15°C en 25°C, zonder dat de kwaliteit wordt aangetast.
Kosten:
– 5 ml: €44,-
– 15 ml: €62,-
– 30 ml: €90,-
– 50 ml: €127,50
Vloeistof: 100 mg per milliliter (15 en 50 ml)
Alleen geregistreerd voor het gebruik bij honden
Houdbaarheid na openen:
3 maanden
NB: Een gelatine-achtig vel kan zich vormen beneden 15°C maar deze verdwijnt bij een temperatuur tussen de 15°C en 25°C, zonder dat de kwaliteit wordt aangetast.
Kosten:
Onbekend, het product lijkt niet meer in Nederland verkrijgbaar te zijn?
Belangrijke informatie
Cyclosporine is niet een standaard medicijn zoals een tabletje en je bent klaar. Het heeft een bepaalde ‘gebruiksaanwijzing’.
Het is een traag-werkend medicijn omdat het een spiegel in het bloed moet opbouwen. Het duurt daarom vaak enkele weken voordat we effect van cyclosporine kunnen zien. Bij sommige dieren is dit al na 2 weken maar vaak duurt het 4-6 weken voordat het optimale effect zichtbaar is. Vanwege de vaak hevige klachten wordt er daarom in het begin vaak gelijktijdig een ander medicijn in de eerste 2-3 weken gegeven, bijvoorbeeld prednison tabletten of Apoquel®.
Het lichaam moet ook wennen aan het medicijn. De meeste bijwerkingen worden in de eerste twee weken gezien. Hierbij moet je vooral denken aan minder/niet willen eten, speekselen, braken of diarree. Het ene dier is er gevoeliger voor dan het andere dier. De niet-smakelijke vloeistof speelt hier natuurlijk ook een rol bij. Het kan enorm helpen om de dosering op te bouwen. Hierbij geef je niet meteen de startdosering maar daar bouw je in een aantal dagen naartoe.
Eén van de grootste beperkingen van cyclosporine is dat de opname in het bloed minder is als het met de maaltijd wordt gegeven. De dierenarts zal daarom bij honden voorschrijven om de vloeistof 2 uur vóór of ná de maaltijd te geven. Als jouw hond om 18 uur zijn eten krijgt, dan betekent dit om 16 uur of 20 uur cyclosporine geven. Met een spuitje in de bek ingeven lukt vrijwel nooit. De vloeistof mag daarom met een eetlepel blikvoer, stukje rijstwafel of brood ingegeven worden. Hoe minder eten, hoe beter. Het advies is om af te wisselen en bij voorkeur voor gezonde voedingsmiddelen te kiezen. Brood is handig omdat de vloeistof hierin trekt, maar wellicht niet de gezondste optie.
Bij katten is de toediening van cyclosporine bijna een ‘mission impossible‘. Daarom geldt de regel 2 uur voor of na de maaltijd niet bij katten. In de praktijk geldt zo ongeveer ‘whatever it takes’. Probeer hierbij wel rekening te houden met verantwoorde en gezonde keuzes en kies niet voor het gebruikelijke voedsel (om voedsel-aversie te voorkomen). Maar soms lukt het bijvoorbeeld alleen om de vloeistof met een Vitakraft liquid snack in te geven. So be it…
LET OP: een kat mag NOOIT langer dan 24-48 uur niet eten. Stopt de kat met eten, dan stop je met het medicijn en neem je contact op met de dierenarts.
Help mijn hond of kat wil het medicijn niet accepteren. Is er een alternatief?
Vanwege de niet-smakelijke vloeistof en bijwerkingen kan de toediening van dit medicijn soms erg moeilijk zijn. Als de toediening echt niet lukt of er zijn teveel bijwerkingen, dan is het afhankelijk van het probleem en dier soms een optie om voor een ander medicijn te kiezen. In het artikel ‘Behandeling van atopie: anti-jeuk medicijnen‘ lees je meer over andere anti-jeuk medicijnen.
In de praktijk wordt echter vaak met een specifieke reden voor cyclosporine gekozen. De andere medicijnen zijn geen optie. Voor die dieren kan de dierenarts bij (hevige) bijwerkingen of slechte acceptatie via een recept een smakelijke suspensie voorschrijven. De wetgeving is hier streng voor waardoor de dierenarts dit niet zomaar kan doen. Het is een op recept verkrijgbaar magistraal bereid product: speciaal voor jouw huisdier door een apotheek bereid. Dit gaat gepaard met extra receptkosten, verzendkosten en hogere aanschafprijs van het product zelf. Met name voor katten is dit echter soms de enige oplossing voor een relatief veilig medicijn voor de lange termijn (het alternatief is vaak corticosteroïden…). Ik heb de afgelopen 4-5 jaar (even afkloppen) geen enkele kat gehad waarbij de magistrale smakelijke suspensie niet geaccepteerd werd.
Doseringswijzer en rekenschema
De startdosering volgens de bijsluiter is 5 mg per kilogram lichaamsgewicht voor de hond en 7 mg per kilogram lichaamsgewicht voor katten. Bij veel dieren kan de dosering na 4-8 weken afgebouwd worden. Hierbij wordt er per dier op zoek gegaan naar de laagst mogelijke effectieve dosering. Dat is de dosering waarop de klachten onder controle zijn (met zo min mogelijk bijwerkingen). Dit noemen we de onderhoudsdosering (vaak voor de rest van het leven). Bij veel allergische honden en katten is dit de helft van de startdosering, dus 2,5 mg/kg/dag voor de hond en 3,5 mg/kg/dag voor de kat.
In onderstaande tabellen vind je de doseringswijzer voor de hond en kat op basis van de startdosering.
Tip: Voor dieren die lastig zijn met toediening van medicatie, is het aan te raden om voor Atopica of Cyclavance te gaan. Door de dubbele concentratie per ml hoef je er minder van te geven (dit scheelt de helft aan ml).
De verschillende merken zijn verkrijgbaar in verschillende concentraties en verpakkingsgroottes. Als jouw huisdier dit medicijn voor langere tijd (vaak levenslang) moet gebruiken, dan is het natuurlijk fijn om te weten hoe lang je met een verpakking doet. Dat wordt bepaald door het gewicht van je huisdier én de benodigde dosering.
Hieronder zie je vier tabellen met een rekenschema voor de start- en onderhoudsdosering van Sporimune voor de hond en kat. Per verpakkingsgrootte kun je zien hoe lang je met een verpakking kan doen. Bij dit rekenschema ben ik er vanuit gegaan dat de klachten onder controle zijn met een onderhoudsdosering (helft van de startdosering). De flacon is na openen 6 maanden houdbaar, dit komt overeen met ongeveer 180 dagen.
Verwachte kosten
De kosten voor medische zorg kunnen afhankelijk van het lichaamsgewicht en medicijn een behoorlijke belasting zijn voor veel huisdiereigenaren. Bij de behandeling van chronische ziekten zijn veel medicijnen levenslang noodzakelijk. Cyclosporine is één van de medicijnen die vaak levenslang ingezet moet worden bij bepaalde aandoeningen én helaas geen ‘goedkoop’ medicijn is.
Op basis van bovenstaande doseringswijzer en de rekenschema’s kunnen we een inschatting maken van de maandelijkse kosten. Ik denk dat Sporimune en Cyclavance het meest voorgeschreven worden dus ik heb voor deze twee merken de verwachte kosten per maand berekend bij een onderhoudsdosering van 2,5 mg/kg/dag. Ik heb voor de berekening van de maandelijkse kosten de eerder genoemde prijzen per flacon aangehouden en met 30 dagen per maand gerekend. Deze kunnen per dierenartspraktijk verschillen.
Er zijn namelijk veel prijs verschillen tussen dierenartspraktijken onderling maar ook tussen de ‘gewone dierenarts’ en een dierenziekenhuis. Veel dierenartsen hebben bepaalde merken in het ‘assortiment’ maar dat betekent niet per se dat zij een ander product niet kunnen bestellen. Het kan dus de moeite waard zijn om navraag te doen bij de praktijk als je na het lezen van dit artikel wilt weten of product B niet goedkoper is dan product A dat voorgeschreven is.
Verwachte kosten voor de hond
In onderstaande twee tabellen kun je de prijsverschillen per verpakking en product zien. In mijn berekening komt Cyclavance in alle gevallen goedkoper uit. Dit scheelt gemiddeld 5-10 euro per maand. Over het algemeen geldt ook dat een grotere verpakking goedkoper is. Dit kan soms de helft qua kosten schelen (de besparing kan oplopen tot zeker 30 euro per maand). Voor honden lichter dan 7,5 kg zijn de grotere verpakkingen echter niet handig omdat de vloeistof niet zo lang houdbaar blijft na openen. Voor honden van 5 kg is de kleinste verpakking daarom vaak de enige optie.
Verwachte kosten voor de kat
Het verwachte kostenplaatje per maand is voor de kat over het algemeen een stuk lager dan voor honden. Dit komt natuurlijk omdat katten een stuk lichter zijn dan de gemiddelde hond. Maar ook voor de kat geldt: kies een andere verpakkingsgrootte of merk en het kan €10,- of meer per maand schelen. Je vindt hieronder twee tabellen met de verwachte kosten per maand voor Sporimune en Cyclavance.
Als we het gebruik van Sporimune en Cyclavance in onderhoudsdosering met elkaar vergelijken, dan zijn er een aantal belangrijke constateringen.
- Verpakkingsgrootte
Voor de meeste katten kunnen zowel de Sporimune 25 en 50 ml gebruikt worden. De Cyclavance 30 ml is alleen te gebruiken bij katten zwaarder dan 4,5-5 kg. De Cyclavance 50 ml alleen bij katten zwaarder dan 7 kg. - Cyclavance 5 ml is voor de lange termijn een vrij kostbare optie. Deze verpakkingsgrootte zal in de praktijk alleen voorgeschreven worden om te kijken of de kat de vloeistof zal accepteren. Het prijsverschil bij een onderhoudsdosering van 3,5 mg/kg/dag scheelt namelijk gemiddeld >20 euro per maand!
- Voor katten >4,5 kg zijn de maandelijkse kosten van Sporimune 50 ml en Cyclavance 30 ml nagenoeg hetzelfde. Je kunt bijvoorbeeld wel voor de Cyclavance kiezen omdat je daar de helft minder vloeistof van nodig hebt (100 mg/ml versus 50 mg/ml). Dit scheelt weer bij de toediening!
- Voor katten 4 kg en minder liggen de maandelijkse kosten van de Sporimune en Cyclavance ook niet ver uit elkaar. Voor een kat van 4 kg komt de Sporimune 50 ml het beste uit de bus qua prijs maar voor 3 euro meer per maand hoef je de helft minder vloeistof te geven als je voor de Cyclavance 15 ml kiest. Voor een kat van 3 kg is de Cyclavance 15 ml weer 3 euro goedkoper dan de Sporimune 25 ml. Voor katten tussen de 2,5-4 kg wordt er daarom meestal voor de Cyclavance 15 ml gekozen.
Ik hoop dat je wat aan deze schema’s en natuurlijk ook de inhoud van deze blog hebt. Er kunnen vanzelfsprekend geen rechten aan de genoemde prijzen verbonden worden 🙂
Heb je nog vragen, stuur dan een e-mail naar info@huidadviesvoordieren.nl of neem contact op via mijn socials (Facebook of Instagram).
Lees hieronder meer over contra-indicaties, bijwerkingen en speciale waarschuwingen etc.
Contra-indicaties
- Overgevoeligheid voor cyclosporine of één van de hulpstoffen (ethanol, propyleenglycol etc.)
- Katten met FIV of FeLV
- Niet bij dieren jonger dan 6 maanden of lichter dan 2 kg
- Niet vaccineren met een levend vaccin gedurende de behandeling, of binnen een periode van twee
weken vóór of na de behandeling - Niet gebruiken bij dieren met tumoren
Bijwerkingen
Hond
Meest frequent waargenomen bijwerkingen zijn braken, diarree, speekselen en verminderde eetlust. Deze symptomen zijn tijdelijk en verdwijnen meestal met 1-2 weken. Stoppen van de behandeling is in principe niet noodzakelijk.
Andere bijwerkingen worden zelden waargenomen maar kunnen voorkomen:
– lusteloosheid
– hyperactviteit
– toename van tandvlees
– wratvormige bultjes op de huid
– verandering van de vacht
– rode en gezwollen oorschelpen
– spierzwakte
Zeer zelden wordt suikerziekte waargenomen. Cyclosporine heeft bij laboratoriumdieren invloed op de insuline niveau in het bloed en kan een te hoog gehalte aan glucose in het bloed veroorzaken (hyperglycemie). Dit is voornamelijk bij de West Highland White Terriër gezien. Persoonlijk heb ik dit nog nooit als bijwerking gezien.
Zelden betekent: meer dan 1 maar minder dan 10 van de 10.000 dieren
Zeer zelden betekent: minder dan 1 van de 10.000 dieren, inclusief geïsoleerde rapporten
Kat
Bij katten worden maag-darm klachten ook het meest gezien (zeer vaak), denk hierbij aan braken en diarree. Ook hier is stoppen van de behandeling niet noodzakelijk en verdwijnen de bijwerkingen naarmate het lichaam went aan de medicatie. Het langzaam opbouwen naar de startdosering is aan te raden.
Katten hebben een hogere dosering cyclosporine nodig (7 mg/kg) en lijken vaker bijwerkingen te hebben dan honden. De volgende bijwerkingen worden vaak gezien:
– lethargie/sloomheid
– niet willen eten
– overmatig speekselen
– gewichtsverlies
– te weinig lymfocyten in het bloed (lymfopenie)
Vaak betekent: meer dan 1 maar minder dan 10 van de 100 dieren
Bovenstaande bijwerkingen verdwijnen na het stoppen met de behandeling of (bij voorkeur) na een verlaging van de dosering(sfrequentie).
Interacties met andere medicijnen
- Ketoconazole (antischimmel medicijn) zorgt voor een hogere concentratie cyclosporine in het bloed
→ er is dus minder cyclosporine nodig als er gelijktijdig ketaconazole gegeven wordt - Marcoliden (antibiotica) verhogen ook de concentratie van cyclosporine (tot twee keer zo hoog)
- Bepaalde medicijnen verlagen de concentratie cyclosporine (het medicijn werkt dan minder goed), dit zien we bij middelen die cytochroom P450 remmen, anti-epilepsie medicijnen en antibiotica (bv. trimethoprim/sulfadimidine)
- Door cyclosporine kan de nefrotoxiciteit (kans op nierschade) van aminoglycoside antibiotica (gentamycine) en trimethoprim (antibiotica) toenemen. Gelijktijdig gebruik van deze medicatie wordt afgeraden.
- Bij vaccinaties is extra aandacht vereist
- Tot slot kan cyclosporine i.c.m. ivermectine, selamectine, moxidectine of milbemycine (macrocyclische lactonen) leiden tot een verhoogd risico op verschijnselen van centrale zenuwstelsel toxiciteit. Het kan de uitstroom van deze medicijnen vanuit de cellen van de bloed-hersen-barrière verminderen. Klinisch wordt hier zelden effect van gezien (m.a.w. het ontwormen of behandelen met antiparasitica zorgt in de regel niet voor zichtbare nadelige bijwerkingen).
Speciale waarschuwingen
- Gebruik bij lacterende poezen of teven wordt afgeraden
(het medicijn passeert de placenta en wordt via de melk uitgescheiden) - Gelijktijdig gebruik van andere afweeronderdrukkende medicatie wordt afgeraden
- Gebruik bij dieren met suikerziekte wordt niet geadviseerd
- Cyclosporine onderdrukt de T-cellen, er kan daardoor een verminderde anti-tumor immuun respons gezien worden. Ondanks dat het geen tumoren veroorzaakt, moeten we hier wel rekening mee houden als we het bij bepaalde honden of katten voor willen
schrijven. - Bij honden met verminderde nierfunctie is regelmatige controle van nierwaarden (SDMA, creatinine) en urine onderzoek (voor monitoring van proteïnurie) geïndiceerd.
- Bij katten wordt geadviseerd om vóór het starten met cyclosporine bloedonderzoek te doen naar Toxoplasma. Katten met een negatieve titer lopen mogelijk risico op het ontwikkelen van toxoplasmose als zij tijdens de behandeling geïnfecteerd raken. Dit is met name bij katten die buiten komen of rauw vlees eten van toepassing.
